طی ده روز گذشته که نمایشگاه کتاب تهران برپا بود، یکی از بحث های جاری درباره آن، بحث جمعیتی بود که مخصوصا در روزهای آخر هفته از آن بازدید کردند. خیلی ها معتقد بودند که بخش اعظم این جمعیت برای گشت و گذار و تفریح به نمایشگاه آمده اند و خریدار واقعی کتاب نیستند. در این میان عده ای هم بودند که تخفیف های موجود و جذابیت های نمایشگاه را علت حضور خوب مردم در آن می دانستند و جمعیت را مخاطبان واقعی کتاب و کتاب خوانی می دانستند.
آشفته بازار کاغذ
حال بازار نشر خوب نیست و حالا دیگر همه این موضوع را می دانند. ماجرا به اظهار نظر رهبر معظم انقلاب هم رسیده و وی هم در بازدید از نمایشگاه، از مسئولان خواست تا بازار کاغذ را مدیریت کنند. مدیریتی که البته فعلا دیده نمی شود و قیمت این یک قلم سر به فلک کشیده. به همین خاطر هم در نمایشگاه امسال قیمت کتاب ها بالا و به طور میانگین بین 30 الی 40 هزار تومان بود. عاملی که خودش می تواند به تماشاگر تبدیل شدن بازدید کنندگان و خریدار نشدن آن ها دامن بزند.
مشتریان مخصوص نمایشگاه
یکی از عواملی که باعث می شود تا برخی از افراد نزدیک به صنعت نشر و دست اندرکاران آن، جمعیت بسیار زیاد بازدید کننده از نمایشگاه را کاذب بدانند، مشتریان بسیار محدود کتاب در ماه های دیگر است. بحث سوالی ماجرا برایشان اینجاست که ا ین جمعیت انبوه آیا در یازده ماه و بیست روز دیگر آیا نیاز به کتاب پیدا نمی کنند و کتاب نمی خرند؟
سوال این افراد تا حدودی بجا و قابل تامل است اما مشاهدات ما و تجربه بسیاری از بازدید کنندگان نشان می دهد که بخش قابل توجهی از بازدید کنندگان نمایشگاه، اگر درصدی هم کتاب خوان باشند یا به کتاب های تخصصی خودشان نیاز داشته باشند، تنها در نمایشگاه کتاب آفتابی می شوند و فقط سالی یکبار برای خرید کتاب دست به جیب می شوند.
عده ای هم خرید های سالشان را با توجه به تخفیف های خوبی که در نمایشگاه داده می شود، انجام می دهند تا در این گرانی به اندازه همین 20 -30 درصد تخفیف سود کنند.
برخی هم البته هستند که همین یک بار هم در شرایط خاصی خریدار کتاب می شوند. به طور مثال جمعیت قابل توجه دانش آموزانی که به شکل اردویی راهی نمایشگاه کتاب و صد البته بخش های آموزشی و کودک و نوجوان می شوند، اکثریت قریب به اتفاق شان همین خرید های جزئی از نمایشگاه را هم گاها تحت فشار جمعی و جو اردو انجام می دهند و در سبد خرید خانواده شان جای چندانی برای کتاب نیست.
تفریح فرهنگی!
گشت چند ساعته در نمایشگاه مخصوصا در روزهای پنج شنبه و جمعه هفته گذشته جمعیت قابل توجهی را پیش چشم ها می آورد که با خانواده به نمایشگاه آمده بودند. پدر و مادر به همراه فرزندان خردسال یا نوجوان خود به نمایشگاه آمده بودند و مشخص بود که بیش از هرچیز به دنبال تفریح اند.
نمایشگاه کتاب که سال هاست در تهران برگزار می شود، جایش را بین مردم باز کرده و تبدیل به یکی از برنامه های مهم سال شده. حالا خواه واقعا برای مردم مهم بوده و یا تبدیل به یک ژست فرهنگی شده باشد. به هر ترتیب خیلی ها خودشان را موظف می دانند که حتما سری به نمایشگاه بزنند و بسیاری هم از جانب فرزندان و خانواده شان تحت فشار قرار می گیرند تا به نمایشگاه بیایند.
رفتن به نمایشگاه حالا تبدیل به یک تفریح شده که البته قاب فرهنگی و شیکی دارد و خیلی ها هم آن را می پسندند .
این دسته هم بیشتر گروه بالا تعلق دارد. عده ای از آن ها شاید حتی هیچ کتابی نخرند و با خرید تعدادی از محصولات فرهنگی و حتی غیر فرهنگی نمایشگاه را ترک کنند و با یک شام خوشمزه تفریح شان را به اتمام برسانند.
شوخی با غرفه های غذا
نمایشگاه گردی تا همین هفت هشت سال پیش یکی از لذت های خاص جوان ها بود. گشت و گذاری که اگر قراربود تمام غرفه ها را بگردی، با برخی نویسنده ها گپ بزنی و یکی یکی کتاب های جدید و تازه وارد را ببینی، زمان زیادی طول می کشید. به همین خاطر هم چند غرفه محدود ساندویچی در محوطه نمایشگاه بود تا تشنگی و گرسنگی مردم را رفع کند.
در سال های اخیر اما خوردن غذا در نمایشگاه تبدیل به یکی از مناسک بازدید شده است و سود این غرفه ها آنقدر زیاد شده که برخی به شوخی می گویند سود آن ها از ناشران بسیار بیشتر است. شوخی هم نیست البته و قطعا این غرفه ها پس از کسر اجاره و دستمزد و تمام موارد، بیشتر از بسیاری از ناشران سود می کنند و طبیعی هم هست؛ غذای بدن بسیار ضروری تر از نیاز فکر و روح است!