رئیس سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در روز آخر برپایی نمایشگاه به ارائه گزارش و توضیحاتی درباره مسائل مربوط به نمایشگاه کتاب پرداخت و به برخی ابهام‌ها پاسخ داد. او همچنین از رسانه‌ها خواست به دنبال مچ‌گیری نباشند.
محسن جوادی - معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - در آخرین نشست خبری نمایشگاه کتاب که ظهر امروز (شنبه، ۱۴ اردیبهشت‌ماه) در مصلای تهران برگزار شد اظهار کرد: به‌رغم نگرانی‌هایی که وجود داشت چه به لحاظ جلو افتادن زمان برگزاری و وجه اقتصادی نشر، مردم فراتر از آن‌چه در ذهن ما بود در نمایشگاه حضور پیدا کردند که این نشان‌دهنده عقبه فرهنگی عمیق ایران است و در جاهایی که لازم است به چشم می‌آید.
جوادی سپس گفت: برگزاری نمایشگاه کتاب کار بزرگی بود و مجموعه عوامل و افراد بسیاری تلاش زیادی در این زمینه کردن. نمایشگاه امسال مثبت بود و شاخص‌های اصلی برای داشتن نمایشگاه را داشت. مسأله‌ای که وجود دارد نمایشگاه کتاب فقط مسأله نمایش نیست بلکه فروش هم دارد. نمایشگاه کتاب فعالیت‌های بین‌المللی را نیز شامل می‌شود که به رغم محدودیت‌ها شاهد حضور کشورهای مختلفی بودیم. ما نمی‌گوییم نمایشگاه کتاب مطلوب بوده اما باید از این بهتر شود.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد خاطرنشان کرد: در بخش داخلی وضعیت خوب بود و عمده ناشران احساس رضایت می‌کردند؛ البته گله‌هایی نیز وجود داشته است اما از آستانه نگرانی‌ها فراتر رفتیم.
او با اشاره به حضور عنوان‌های مختلف در بخش داخلی و خارجی نمایشگاه کتاب گفت: ما می‌خواستیم یارانه بخش‌های مختلف را هدفمند کنیم و یارانه‌ای برای کتاب‌های خارجی در ردیف بودجه اختصاص دادیم؛ البته به کتاب‌هایی که در سه سال اخیر منتشر شده‌اند. بن‌های دانشجویی و بن استادان افزایش یافت. همچنین در بخش بن اهل قلم افزایش داشتیم؛ مبلغ یارانه اهل قلم از ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان رسیده است. مؤسسات نیز حضور پررنگی در نمایشگاه کتاب داشتند.
جوادی در ادامه بیان کرد: فروش در نمایشگاه حدود ۳۶ درصد رشد داشته که نشان‌دهنده افزایش فروش کتاب است. البته ممکن است بگویند افزایش ۳۵ درصدی فروش به خاطر افزایش قیمت کتاب‌ها بوده است، اما تراکنش‌ها نسبت به سال گذشته ۱۱ درصد افزایش داشته که نشان‌دهنده افزایش دفعات خرید است. البته ممکن است این موضوع به دلیل این باشد که انبوه خرید کردن‌ها کم شده و یا این‌که خریدها با دقت و گزینش بیشتری انجام شده است.
مهدی اسماعیلی راد - معاون اجرایی سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران- نیز در این نشست با بیان این‌که کارهای اجرایی نمایشگاه دیرتر شروع شد، اظهار کرد: به دلیل تقارن نمایشگاه با ماه مبارک رمضان، نمایشگاه کتاب ۱۰ روز جلوتر افتاد. همچنین به دلیل بحث انتخابات اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران و مشخص نشدن به موقع ترکیب شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه، کارهای نمایشگاه دیرتر شروع شد. در این بین ۱۷ روز نیز تعطیلی عید داشتیم اما توانستیم به موقع کارها را انجام بدهیم. تنها مشکلی که هرساله داشته‌ایم قطعی دستگاه‌های کارت‌خوان در روز اول بود که امیدوارم در سال آینده این مشکل را نداشته باشیم.
او سپس بیان کرد: امسال در بحث ترافیکی در اطراف مصلای تهران کمترین مشکل را داشتیم. سال گذشته شعار نمایشگاه بدون خودرو برای بازدیدکنندگان شروع شد که امسال به ناشران هم تسری پیدا کرد. بار ترافیکی در خیابان‌های اطراف مصلا روان‌تر بود. امسال نگاه‌مان این بود که ناشران زیر چادر نروند و جانمایی ناشران را زیر چادرها به حداقل برسانیم.
معاون اجرایی نمایشگاه کتاب تهران با بیان این‌که صرفه‌جویی در هزینه‌های نمایشگاه از برنامه‌های‌شان بوده است، خاطرنشان کرد: صرفه‌جویی در حوزه رفاهی وجود نداشت و سعی کردیم بهترین امکانات را برای مردم مهیا کنیم.
اسماعیلی راد سپس اظهار کرد: با توجه به مشکلات اقتصادی که وجود دارد ما انتظار این حجم از بازدیدکننده را نداشتیم. یکی از مشکلات ناشران نیز تولید کتاب بود و ما سعی کردیم تا حد امکان و تا جایی که کاغذ وجود داشت به ناشران کاغذ برسانیم تا بتوانند کتاب تولید کنند و مشکل کمتری داشته باشند.
او همچنین درباره تخلفات ناشران تا پایان روز هشتم برگزاری نمایشگاه اظهار کرد: از ۲۹۸ گزارش واصل‌شده به هیئت رسیدگی به تخلفات ناشران ۱۵۳ رأی برای ناشران متخلف صادر شده است. ۱۶ مورد منجر به تعطیلی یک‌روزه و دوروزه غرفه ناشران بود. شش مورد تعطیلی تا پایان نمایشگاه، ۴۹ مورد اخطار کتبی، درج در پرونده و محرومیت از نمایشگاه کتاب تهران در سال آینده و نمایشگاه‌های استانی، و ۸۲ مورد جمع‌آوری کتاب، اخطار کتبی، درج در پرونده و جمع‌آوری دستگاه کارت‌خوان غرفه بوده است.
اسماعیلی راد درباره تخلفات ناشران خاطرنشان کرد: سه مورد از رأی‌ها به دلیل نقد کردن بن کتاب، شش مورد فروش کتاب افست به جای اوریجینال، واگذاری غرفه به غیر یک مورد، فروش کتاب سایر ناشران و کتاب‌های بدون شناسنامه ۷۲ مورد، ۲۵ مورد فروش کالای غیر از کتاب، ۳۴ مورد رعایت نکردن مقررات نمایشگاه کتاب و ۱۱ مورد فروش کتاب‌های بدون مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است.
همچنین محسن جوادی در بخشی از این نشست درباره وضعیت کاغذ اظهار کرد: معضل کاغذ بحث مزمنی در ایران است. مقام معظم رهبری نیز توجه ویژه‌ای به این موضوع داشتند و دستور دادند راه حل اساسی برای این موضوع پیدا شود. بعد از دیدار مقام معظم رهبری، دیدارها و گفت‌وگوهایی وزیران ارشاد و صمت انجام شد. امروز نیز صحبت‌هایی با آقای جهانگیری در حاشیه بازدید از نمایشگاه انجام شد. به زودی راه حل‌هایی برای این موضوع ارائه خواهد شد تا مشکل در زمینه کاغذ حل شود.
رئیس سی‌ودومین نمایشگاه کتاب تهران سپس درباره تبلیغات محیطی نمایشگاه که به یک ناشر کمک‌آموزشی
(گاج) اختصاص داده شده است، گفت: ما اطمینان نداشتیم که امسال نمایشگاه کتاب را بتوانیم برگزار کنیم زیرا بودجه‌ای برای آن نداشتیم. حتی من به آقای صالحی گفتم امسال نمایشگاه را تعطیل کنیم. یک روز قبل از عید بودجه نمایشگاه تخصیص داده شد و ما توانستیم نمایشگاه را برگزار کنیم. امسال شرایط خاصی به وجود آمده بود.
اسماعیلی راد نیز درباره تبلیغات محیطی نمایشگاه اظهار کرد: امسال اولین سالی بود که تبلیغات را به صورت مزایده واسپاری کردیم. اما امسال تبلیغات به دلیل نبود زمان و تجربه اول‌مان این‌گونه انجام شد. ۲۷ اسفندماه شرکت تبلیغاتی ریحان فیلم هزینه تبلیغات را به مؤسسه نمایشگاه‌ها واریز کرد. با توجه به این‌که تجربه اول ما در مزایده گذاشتن بود بخشی از کارها از دست ما دررفت. این موضوع تخلف شرکت مجری بود که تبلیغات را به یک ناشر آموزشی داده بود. این موضوع برای ما تجربه‌ای شد تا سال آینده دقت بیشتری داشته باشیم.
او درباره این‌که آیا قیمت‌های مزایده به صورت عامدانه افزایش داشت که ناشران دیگر نتوانند مشارکت داشته باشند، اظهار کرد: قیمت‌ها به گونه‌ای بود که دیگر ناشران آموزشی به این نتیجه رسیدند در تبلیغات مشارکت نداشته باشند.
در ادامه، محسن جوادی درباره منع حضور برخی کتاب‌ها در نمایشگاه کتاب تهران با توجه به این‌که در کتاب‌فروشی‌ها عرضه می‌شوند، اظهار کرد: به نظر ما عرضه کتاب با مجوز ارشاد کفایت می‌کند. یک‌سری از کتاب‌ها از نظر وزارت ارشاد مجاز هستند که نشر پیدا کنند اما برخی از نهادهای نظارتی نظری غیر از این دارند. ممکن است کتاب مجاز به فروش باشد اما نباید در معرض نمایش قرار بگیرد. نگاه آن‌ها به نمایشگاه کتاب نگاهی مانند وزارت آموزش و پرورش به برخی از کتاب‌ها بوده است. البته ناگفته نماند نهادی فراتر از نمایشگاه وارد این موضوع نشد و در مواردی که اعلام شده بود خود نمایشگاه آن‌ها را جمع‌آوری کرد. امیدواریم در سال‌های آینده این رویه وجود نداشته باشد.
او با بیان این‌که تعداد کتاب‌هایی که جمع‌آوری شد زیاد نبود، گفت: دوستان اداره کتاب با این نهادهای نظارتی گفت‌وگو کردند تا برخی از کتاب‌ها بتوانند در نمایشگاه وجود داشته باشند.
معاون فرهنگی وزارت ارشاد خاطرنشان کرد: به نظر ما در حوزه نشر باید گام به گام جلو رفت و نمی‌توان یک‌شبه در این زمینه تحول ایجاد کرد. اداره ارشاد وظیفه تطبیق کتاب با ضوابط قانونی را دارد و مسئول این کار است. در سال ۳۰ هزار عنوان کتاب چاپ می‌شود. دوستان دیگری که دغدغه فرهنگی دارند می‌گویند این کتاب‌ها به درستی با ضوابط قانونی تطبیق داده نشده‌اند و برخی خلاف امنیت ملی کشور و اخلاق است. اگر قرار است کتابی در نمایشگاه عرضه نشود باید قبل از نمایشگاه این اتفاق بیفتد. البته امسال زمان کافی وجود نداشت تا با گفت‌وگو این موضوع را حل کنیم. ما نمی‌توانیم برای دیگران تصمیم بگیریم که چه کتابی بخوانند و یا چه کتابی نخوانند.
محسن جوادی درباره حمایت از کتاب‌فروشی‌ها و مسائلی که درباره طرح‌های فصلی وجود داشت، نیز اظهار کرد: ما از طرح‌های فصلی بدهی نداریم و تا ۳۰ فروردین‌ماه همه بدهی‌ها پرداخت شده است. ما سعی کردیم سهم یارانه کتاب‌فروشی‌ها را بیشتر کنیم و به وضعیت کتاب‌فروشی‌ها بیشتر برسیم. ما یارانه فعلی کتاب‌فروشی‌ها را به صورت جدی دنبال می‌کنیم. مهمترین مسئله‌ای که وجود دارد این است که کتاب‌فروشی‌ها برای ناشران نقدینگی ایجاد نمی‌کنند و اگر نقدینگی وجود نداشته باشد ناشر نمی‌تواند کتابی تولید کند. در واقع نمایشگاه کتاب فرصتی است برای ناشران تا نقدینگی داشته باشند. باید چرخه کتاب را با هم دید. نمی‌توان بخشی را جدا کرد.
او همچنین درباره اختصاص یارانه‌ها در نمایشگاه گفت: میزان یارانه‌ها حدود ۲۰ میلیارد تومان بود که هشت میلیارد آن مربوط به بن دانشجویی، سه میلیارد برای تازه‌های بین‌الملل، پنج میلیارد برای مؤسسات، دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان برای اهل قلم و یک میلیارد برای استادان دانشگاه بوده است.
رئیس نمایشگاه کتاب تهران درباره زمان برگزاری نمایشگاه کتاب در سال آینده هم اظهار کرد: هنوز تصمیمی برای این موضوع گرفته نشده است. امروز در جلسه شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه کتاب مصوب شد کارگروهی برای این موضوع ایجاد شود تا برای این موضوع تصمیم بگیرد؛ با توجه به این‌که سال آینده ماه مبارک رمضان به نزدیک فروردین می‌آید، و در خردادماه هم شاید مشکلاتی وجود داشته باشد. این کارگروه باید تقارن نداشتن با نمایشگاه‌های دیگر را نیز در نظر بگیرد. بعد از نظرات این کارگروه، موضوع تغییر زمان نمایشگاه سال آینده در شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه سی‌وسوم بررسی می‌شود.
جوادی در پایان اظهار کرد: وضع کتاب و نشر وضع خوبی نیست و نگرانی زیادی در این زمینه وجود دارد. از شما می‌خواهیم در این زمینه ما را یاری کنید تا وضعیت کتاب بهتر شود. به دنبال مچ‌گیری نباشید. اگر دل‌تان به حال نشر می‌سوزد دل ما هم برای آن می‌سوزد. باید به یکدیگر کمک کنیم تا کتاب جایگاه خود را در جامعه پیدا کند.