مایکل پورتر، استراتژیست اقتصادی، معتقد است مزیت و قابلیت در یک سازمان اقتصادی، خلق شدنی است؛ به این شرط که چهار عامل در کنار هم قرار بگیرند و همدیگر را تقویت کنند. این عوامل عبارتند از: فاکتورهای تولید، شرایط تقاضا، صنایع پشتیبان یا مرتبط و استراتژی‌های تدوین‌شده برای یک صنعت.
عامل نخست در صنعت نشر مربوط است به وجود شرایط مناسب در طرف عرضه کالا و خدمات. ناشران و نیروی انسانی حرفه‌ای در تولید کتاب همچنین مدیریت در سازمان‌های نشر جزئی از این عامل‌اند.
عامل دوم در صنعت نشر وجود تقاضای خوب برای کتاب است. کتابخوان‌های مشتاق جزئی از این عامل‌اند. موزعان و کتابفروشان حرفه‌ای نیز در این حوزه قرار می‌گیرند. اینکه آیا تقاضای کتاب به طور کامل و با سرعت و سهولت پاسخ داده می‌شود را ذیل این فاکتور باید سنجید.
عامل سوم امکانات لجستیک و زیرساختی پشتیبان‌کننده است. در صنعت نشر، صنایع بالادستی چون صنعت کاغذ نیز در این زمره است. اینکه صنعت نشر چقدر به تأمین مواد اولیه از خارج وابسته است در این حوزه بررسی می‌شود. آخرین عامل، وجود برنامه‌ریزی استراتژیک بلندمدت و کنار گذاشتن روزمرگی است.
این حوزه در صنعت نشر به سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های دولت در حوزه کتاب باز می‌گردد. قوانین مربوط به حقوق نشر و قوانین تجاری حاکم بر بازار کتاب جزئی از این عوامل‌اند. حمایت‌های هدفمند و اعمال نظارت و ممیزی به گونه‌ای که تهدیدی برای نشر آزاد اندیشه نباشد، از این دسته‌اند.
برای اینکه این مجموعه عوامل خوب شکل بگیرند و در چارچوب الگویی که پورتر «الگوی الماس» می‌نامد در تعامل چندسویه کار کنند، باید نیروی سازمانده کارآمدی به‌نام دولت وجود داشته باشد. در حوزه کتاب در کشور، معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نقش قرار می‌گیرد. بنابراین وزارت ارشاد نقشی مهم و کلیدی را در صنعت نشر کشور بازی می‌کند. اگر در کشوری برنامه‌ریزی استراتژیک و امکانات لجستیک وجود داشته باشد، می‌توان در میان جمعیتی چند ده میلیونی کارگزاران خوبی را در صنعتی خاص چون نشر تربیت کرد و در عین حال نیاز به مطالعه کتاب را میان اقشار گوناگون جامعه دامن زد و بخشی از جمعیت را نیز مشتاق به کتاب و کتابخوانی کرد.
در نقطه مقابل، اگر در کشوری با ناشران زیاد و حتی کتابخوان‌های بسیار، برنامه‌ریزی استراتژیک و امکانات لجستیک وجود نداشته باشد، نمی‌توان با‌وجود کنشگران فعال در دو سوی تولید و مصرف‌کنندگان فراوان کتاب، به نتایج باثبات و پایداری دست یافت.
پیوستن به کنوانسیون‌های جهانی حقوق نشر با پیوند خوردن به صنعت جهانی نشر قلمرو و سهم بازار کتاب ما را بویژه در میان کشورهای حوزه زبان فارسی وسعت می‌دهد و برای ناشران کتاب هم انگیزه مالی و هم انگیزه دیده شدن فراهم می‌کند. چین و ترکیه در حال حاضر، مصادیق خوبی از الگوی الماس پورتر در صنعت نشر هستند. آنها تا یک دهه پیش، در بازار کتاب جهان حضوری نداشتند. اکنون چین سهم بزرگی از گردش مالی کتاب در جهان و ترکیه سهم بزرگی از بازار جهانی کتاب در خاورمیانه را در دست دارد.
البته بازار کتاب ایران و سازمان آن جدای از اقتصاد ایران و سازمان آن نیست. موقعیت تمدنی و تاریخی در حوزه اقتصاد همراه با عقب‌ماندگی تاریخی در صنعت نشر است. علت این همراهی، وجود ریشه واحدی به‌نام ویژگی های نظام حکمرانی است. پس هر گشایش و بهبودی در آن، سبب بهبود صنعت نشر خواهد شد و هر تلاطم و نابسامانی در آن می‌تواند در جهت تضعیف صنعت نشر عمل کند.