در حالی وزیر آموزش و پرورش پیگیر موضوع چگونگی انتشار کتاب های کمک درسی قبل از انتشار کتاب هاست که به نظر می رسد بخشی از مولفان به ویراست نهایی کتاب های تازه نگاشت قبل از انتشار دسترسی دارند.
امسال با استقرار کامل نظام جدید آموزشی و اضافه شدن پایه دوازدهم، چالش جدیدی گریبان آموزش و پرورش را گرفت که البته ابعاد مختلفی دارد. یکی از بحث برانگیزهای این موضوع این بود که چگونه هنوز کتابهای پایه دوازدهم وارد بازار نشده و به دست دانش آموزان و حتی معلمان نرسیده است، کتاب های کمک درسی این پایه به بازار نشر راه پیدا کرد؟ وزیر آموزش و پرورش در حاشیه نمایشگاه دستاوردها و عملکرد یک‌ساله وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به پرسش که چرا با وجود آنکه هنوز کتب درسی پایه دوازدهم وارد بازار نشده کتب کمک آموزشی این پایه عرضه شده است؟ گفت: این کتب مورد تایید ما نیست اما استفاده می‌شود. در این رابطه دستور داده‌ام که ریشه یابی کنند که چگونه قبل از عرضه کتب درسی پایه دوازدهم، کتب کمک درسی آن عرضه شده است.
نکته اول این است که مادامی که ارجحیت با کتاب های کمک درسی و تست زنی باشد که گویا از دوره متوسطه دوم به بعد، حتی آموزش و پرورش هم این مساله را پذیرفته است، حرف از حذف مافیای کنکور، حرفی بی معناست. وزیر آموزش و پرورش می‌گوید: در دوره متوسطه دوم که با کنکور مواجه هستیم چاره‌ای برای وجود کتاب های کمک درسی نداریم و این آزمون ها و کتب کمکی کماکان وجود دارند. کمک کنیم تا کتب کمکی و آزمون های مرسوم که به نظام آموزشی صدمه زده در دوره ابتدایی و متوسطه اول برچیده شود.
حتی قرار است به گفته معاون آموزش متوسطه بخشی از ساعات درسی پایه دوازدهم کاهش پیدا کند تا دانش آموزان فرصت کنند همین کتاب های کمک درسی و راه های تست زنی را بیاموزند.
در این مجال فرصت واکاوی این موضوع از ابعاد مختلف نیست-چه بسا به نتیجه لزوم وجود چنین کتاب ها و کلاس های کنکور هم برسیم-، اما پرسشی که قصد بررسی آن را داریم این موضوع است که چگونه ممکن است کتاب کمک درسی برای کتاب یا کتاب هایی که هنوز به صورت رسمی در بازار عرضه نشده اند و احتمالا پی دی اف آن تنها به دست چاپخانه های نشر کتب درسی رسیده اند یا در اختیار مولفان و مسئولان سازمان پژوهش که مسئول تدوین و توزیع کتاب های درسی هستند و یا بخش ها یا ویراست نهایی نشده اش در دسترس قرار بگیرد، با این سرعت تالیف و وارد بازار شود به طوری که شاید بتوان این گمانه را مطرح کرد که تدوین این کتاب ها و تست ها با تالیف کتاب ها همزمان بوده است. آیا ممکن است علیرغم مراقبت هایی که می شود، مولفان کتاب های درسی با اسم های مستعار در پشت تالیف این کتاب های کمک درسی باشند یا با مولفان این کتاب ها ارتباطی داشته باشند؟
رابطه مولفین کتاب های درسی و کتاب های کمک درسی
توزیع کتابهای درسی دوره متوسطه از طریق کتاب فروشی‌ها در همین هفته برای دانش‌آموزان استان تهران و البرز آغاز شده است. امسال ۱۲۰۰ عنوان کتاب درسی چاپ شده است که ۱۷۶ عنوان کتاب جدید هستند و در پایه دوازدهم کتابهای جدید شمارشان بیشتر است.
فروش کتاب های کمک آموزشی و برگزاری آزمون های آزمایشی دیگر برای آموزش و پرورشی ها هم برای حداقل دو سال آخر تحصیل امری پذیرفتنی است. حتی موسسات کنکور به صورت رسمی به برخی مدارس وارد می شوند و یا اطلاعات دانش آموزان در پایه آخر متوسطه سالهاست در اختیار موسسات کنکور قرار می گیرد و برخی کتاب های کمک درسی با هماهنگی مدارس فروش می رود.
نازنین بیات مادر یکی از دانش آموزان پایه دوازدهم در یکی از مدارس غیردولتی تهران بهخبرنگار مهر گفت: ما یک ماه است که کتاب های کمک درسی را در اختیار داریم و مدرسه هم کار خود را بر اساس این کتاب ها کار را آغاز کردند. حتی مدرسه برای ما تخفیفی هم گرفته است. البته ما ناراضی نیستیم چون هدفمان این است شرایط را برای رتبه آوردن فرزندم مهیا کنیم.
وی ادامه داد: به نظرم این کتاب های کمک درسی را هم خود مسئولان زودتر منتشر کرده اند. به هر حال سال هاست خود مدرسه کتاب های کمک درسی به ما معرفی می کند و ما هم تهیه کرده ایم.
اینکه چگونه موسسات کنکوری وارد مدرسه می شوند، سازمان پژوهش برای هر کتاب درسی، کتاب کمک درسی در انتهای کتابهای خود معرفی می کند که گاه تهیه آنها از سوی مدارس اجباری می شود، دانش اموزان برتر در کنکور برای تبلیغ موسسات کنکوری جلوی دوربین می روند، و... پرسش هایی است که بیشترین بخشی از آموزش و پرورش که باید پاسخی برای آنها داشته باشد، سازمان پژوهش است. سازمانی که صفر تا صد تالیف و توزیع کتاب های درسی و برخی کتاب های کمک درسی را به عهده دارد. به گونه ای که دیگر باید کتاب های کمک درسی پیشنهادی مولفین کتاب های درسی را جزئی از کتاب های درسی به شمار آورد. این به جز کتاب های راهنمای معلم است که برای هر درس ارائه می شود و حتی باعث می شود معلمان کتاب های درسی را کنار بگذارند و از روی آن تدریس کنند و این کتاب ها در بین دانش آموزان هم طرفدارانی دارد.
در حال حاضر دفتر تالیف کتابهای درسی بر نحوه تدریس کتابهای درسی توسط معلمان نظارت می‌کند و معلمان به راحتی کتابهای درسی را کنار می‌گذارند و به کتابهای کمک آموزشی روی می‌آورند که به گفته برخی از آنها کتاب های کمک درسی مشکلات کمتری دارد.
موسسات کنکور که آزمون‌های کشوری برگزار می‌کنند مجوز خود را از وزارت آموزش‌وپرورش می‌گیرند. برای همین است که این ادعا را زیاد می شنویم که بخشی از مافیای کنکور در درون آموزش و پرورش وجود دارد و یا بهتر است بگوییم در درون سازمان پژوهش وجود دارد.
همانطور که پیشتر ذکر شد، در یک بررسی همه جانبه چه بسا لزوم وجود بخشی از بدنه آموزش در بخش خصوصی نیاز آموزش محصلان ما باشد اما روی سخن این گزارش ارتباط میان بازار کتاب های کمک آموزشی و مافیای کنکور و سازمان پژوهش است که به گفته بسیاری از فعالان بخش خصوصی امر آموزش، انحصارگرایی در این سازمان و نحوه تالیفا کتب درسی به بزرگ شدن این مافیا دامن زده است.
هر چند گفته شده تا سال ۱۴۰۰ دیگر کتاب جدیدی در سازمان پژوهش تالیف نمی شود اما هر ساله ۱۳۰ میلیون جلد کتاب آموزشی در ۱۲۰۰ عنوان آماده چاپ می شود و این یعنی هر دانش آموز به طور متوسط ده کتاب درسی. سال هاست هر ساله با کتاب های جدیدالتالیف نیز رو به رو هستیم. گرچه این امر برای پویایی آموزش امری مهم است اما خود بازاری ایجاد می کند برای تالیف دوباره کتاب های کمک آموزشی و هزینه کردن هر ساله مردم برای تهیه این کتاب ها.
رئیس موزه علوم و فناوری ایران در گفتگویی گفته است: برخی از مشکلات سیستم کنونی آموزش‌وپرورش و کنکور محور بودن آموزش در مدارس، کتب درسی است و مافیای کنکور به آموزش‌وپرورش جهت می‌دهد و این بزرگ‌ترین خیانت به ساختار آموزشی ماست. کتب درسی کنکور محور است که این توهین به‌حساب می‌آید.
این یک واقعیت است که اگر کتاب های درسی به گونه ای تالیف می شدند که حداقل نیاز به کتاب های کمک درسی را ایجاد می کردند، در آن صورت بخشی از مافیایی که این روزها زیاد از آن می شونیم عملا بازار و خریداری پیدا نمی کردند. اما ظاهرا مافیای کنکور ایران با گردش مالی ۸۰۰۰ میلیارد تومانی، توانایی نفوذ در برخی تصمیم گیران و مولفان و حتی شاید سطوح پایین تر در سازمان پژوهش را داشته باشد تا بتوانند کتاب های کمک درسی پایه جدید آموزشی را قبل از انتشار کتاب درسی وارد بازار کند.
اگر وزیر آموزش و پرورش نیز دنبال پیگیری این موضوع است نیاز به اینکه راه دوری برود نیست و ابتدا یک سر به سازمان پژوهش خود بزند.
حتی می توان در عین حال رد اینکه چه میزان تغییر اینهمه کتاب در هر سال لازم است و یا در پشت آن یک مافیای دیگر وجود دارد را کشف کرد. در هر صورت هر کتاب جدیدالتالیف با خود گردش مالی بالایی را به ارمغان می آورد.