چاپ و نشر دو صنعت عمده و پرکاربرد هر جامعه‌ای هستند که لازم و ملزومند. عناوین و شمارگان کتاب که کاهش پیدا می‌کند صنعت چاپ هم دچار مشل می‌شود. از سوی دیگر تا بخش دولتی در صنعت چاپ فعال است، بخش خصوصی جان نمی‌گیرد.
«حمید غفاری» با بیان اینکه 32 سال است در حوزه چاپ و نشر کتاب فعالیت دارد، با اشاره به ضرورت به روز رسانی ماشین‌ها و دستگاه‌های چاپ گفت: در هر رشته‌ای از صنعت، بهترین گزینه این است که ماشین‌ها به روز باشند تا سرعت کار بالا برود، کیفیت بهتر شود و هزینه‌ها کاهش پیدا کند.
وی افزود: ماشین‌های جدید به گونه‌ای طراحی شده‌اند که موجب بهتر شدن کیفیت کار، افزایش تولید و تیراژ و کاهش هزینه نهایی کالا می‌شوند، نکاتی که موجب می‌شود فعالان بتوانند راحت‌تر در بازار رقابت داشته باشند. ما اکنون در حد امکانات مطلوب تولید کتاب، ماشین آلات داریم و تکنیکی وجود ندارد که ماشین آلات پیشرفته آن را نداشته باشیم و این ماشین‌ها در حوزه‌های چاپ، بسته‌بندی و جعبه سازی مورد استفاده هستند.
غفاری با اشاره به مشکلات موجود در صنعت نشر کشور این مشکلات را در نحوه تولید کتاب ندانست و عنوان کرد: ناشری وجود ندارد که در حوزه تولید و عملیات اجرایی کتاب مشکل داشته باشد، البته گاهی اوقات دوباره کاری صورت می‌گیرد، مثلاً چاپ کتاب را در یک چاپخانه و صحافی را در جای دیگری انجام می‌شود، اما امکانات خوبی در صنعت چاپ کشور خصوصاً در حوزه تولید کتاب وجود دارد.
وی با بیان اینکه به دلیل برخی مشکلات ساختاری و مکانی، همه واحدهای تولیدی حوزه چاپ نمی‌توانند همه امکانات را زیر یک سقف داشته باشند، ادامه داد: با این وجود کارها در چاپخانه‌هایی که حتی دستگاه‌های خیلی مدرنی هم ندارند به خوبی انجام می‌شود و خروجی و محصول نهایی کتاب، در مقایسه با اروپا خوب است.
غفاری با بیان اینکه ورود دستگاه‌ها و ماشین آلات جدید در این حوزه برای چاپخانهها، توجیه اقتصادی ندارد، گفت: مشتری متقاضی تولید کتاب در سال‌‌های اخیر کاهش پیدا کرده است در حالی که علت این موضوع مشخص نیست و معتقدم باید آسیب شناسی شود چطور وقتی هر سال بر جمعیت کتابفروشی‌ها افزوده می‌شود، تعداد کتاب‌ها کاهش پیدا می‌کنند.
به گفته وی، زمانی که گردش کار پایین است و سفارش‌های زیادی هم به چاپخانهها نمی‌آیند، چاپخانه‌داران رغبتی به سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها ندارند زیرا هزینه‌ها خیلی بالاست. در روزهایی که ناشران مجبور هستند برای اینکه دخل و خرج مناسبی داشته باشند، شمارگان کتاب هایشان را کم کنند، این موضوع تاثیر مستقیمی در چاپ و نشر دارد، به گونه‌ای که هر چه تیراژ بالا برود قیمت پایین‌تر می‌آید و فکر می‌کنم برای این موضوع باید درمان پیدا کرد.
وی ورود به عرصه صادرات کتاب را از راهکارهای حل کاهش شمارگان کتاب در کشور دانست و گفت: زمینه‌هایی مانند صادرات کتاب به عنوان یک محصول فرهنگی، بسترهایی است که اگر سراغ آن برویم و بتوانیم از کشورها سفارش بگیریم چرخ‌های صنعت چاپ رونق خوب و مناسبی می‌گیرند؛ البته این موضوع باید در وزارت ارشاد بررسی و زمینه‌های آن ایجاد شود، زیرا بخش گمرک نیز داستانی دارد که کار در این حوزه را سخت می‌کند.
غفاری تأکید کرد: قوانین در این حوزه آنقدر پیچیده است که گاهی اوقات تا زمانی که مجوز کار گرفته شود، مشتری از سفارش پشیمان می‌شود و رسیدن به یک زمان بندی مناسب و کافی ضرورتی است که باید از سوی مسئولان جدی گرفته شود، زیرا کوچکترین ناهماهنگی می‌تواند ضررهای میلیونی بسیار زیادی برای ناشر و چاپخانهدار به همراه داشته باشد.
بخش خصوصی در سایه بخش دولتی است
غفاری در بخش دیگر سخنان خود یکی از مهمترین معضلات صنعت چاپ کشور را ورود بخش دولتی به حوزه چاپ و نشر عنوان کرد و گفت: بارها در این زمینه صحبت کرده ایم، در حوزه چاپ مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد که کار را برای بخش خصوصی سخت کرده است. در گذشته به دلیل اینکه مراکز دولتی در برخی مسایل امنیتی و محرمانه نیازمند یک چاپخانه مطمئن بودند تصمیم گرفتند چاپخانه راه‌اندازی کنند به همین دلیل به خرید، واردات و نصب ماشین آلات مشغول شدند و توانستند چاپخانه‌های خود را در مکان‌های وسیع و زمین‌های خوب و گسترده راه اندازی کنند.
به گفته وی، این گروه امکانات خوبی نیز داشتند و با توجه به اینکه از نظر مجوز و مقررات دست‌شان باز بود، به راحتی کار خود را انجام می‌دادند، علاوه بر سازمان‌های دولتی، کم کم بانک‌ها هم وارد این حوزه شدند و ارگان هایی مانند، وزارت ارشاد، اوقاف و وزارت نیرو نیز چاپخانه‌های بزرگی تاسیس کردند، این در حالی است که اصل 44 قانون اساسی این کار را رد کرده و چنین مراکزی باید تعطیل شوند و با بخش خصوصی کار کنند.
غفاری با بیان اینکه ناشران بخش دولتی، رقبایی بسیار قدرتمند و بدون نظارت و کنترل و مالیات هستند، گفت: این چاپخانهها در بسیاری از نشریات حوزه چاپ آگهی‌های رنگارنگ می‌دهند و قیمت‌هایی ارایه می‌کنند که بتوانند کار را از چاپخانه‌های بخش خصوصی بگیرند، چاپخانه‌هایی که مجبور به پرداخت مالیات و هزینه‌های بسیاری هستند و دولتی‌ها اصلاً این دغدغه‌ها را ندارند.
وی تأکید کرد: بخش جزئی کار چاپخانه‌های دولتی مربوط به سازمان یا اداره خودشان است و 90 درصد فعالیت‌های دیگرشان دریافت سفارش کار از بیرون است. نکته دیگر اینکه این چاپخانهها پروانه کسب ندارند در حالی که یک چاپخانه بخش خصوصی حتی اگر بخواهد مغازه‌ای چهار متری داشته باشد باید پروانه داشته باشد و درغیر این صورت از شهرداری و ده ها سازمان دیگر اخطاریه دریافت می‌کند، در این میان سازمانی بر چاپخانه‌های دولتی بزرگ نظارت ندارد.
دغدغه های توزیع کتاب
غفاری که خود مدیرمسئول انتشارات «مشکات» است در بخش دیگر صحبت‌هایش، یکی از مشکلات حوزه چاپ و نشر را سیستم توزیع کتاب دانست و یادآور شد: بخش عمده‌ای از خوراک چاپخانهها را ناشران تأمین می‌کنند. اگر وقفه‌ای در تولید کتاب یا چرخه برگشت به سرمایه ناشر وجود داشته باشد، ترکش آن به چاپخانهدار هم می‌‌خورد. اگر ناشر دیر به پولش برسد پول چاپخانه را دیرتر می‌دهد و گاهی این کار 8 یا 9 ماه طول می‌کشد.
وی ادامه داد: ناشران اگر قبلا با 10 میلیون تومان دو یا سه عنوان کتاب چاپ می‌کردند، الان فقط می‌توانند با همین هزینه یک کتاب منتشر کنند، زیرا هزینه‌ها بالا رفته است.
غفاری با بیان اینکه کاهش شمارگان کتاب موجب متضرر شدن چاپخانهها شده است افزود: تا وقتی کتاب‌های یک ناشر فروش نرفته و پول ناشر برنگشته است، نمی‌تواند پول چاپخانه را بدهد، این در حالی است که اگر در بحث توزیع، کار ناشر راه بیفتد، کار صحاف، لیتوگراف و چاپخانه دار نیز راه می‌افتد.
به گفته وی، چرخه توزیع از ابتدا هم معیوب بوده است و تاکنون نه در بخش دولتی موفق بوده‌ایم و نه در بخش خصوصی. دولتی‌ها چندان بخش توزیع را جدی نمی‌گیرند و در بخش خصوصی نیز جمعی از فعالان حوزه نشر بار این کار را بر دوش گرفته‌اند که آن‌هم به صورت محدود است. فعالیت در این کار نیازمند خواب طولانی مدت سرمایه است و موزعان گاهی درصد بالایی از هزینه پشت جلد کتاب را از ناشر کم می‌کنند، به گونه‌ای که گاهی 50 درصد قیمتی که درج شده است، توزیع آن را کم می‌کند.
غفاری با ارایه راهکاری در این زمینه گفت: کشورهایی مانند هند و پاکستان برای سیستم توزیع مطبوعات و کتاب یارانه کلانی قائل می‌شوند، به طوری که هزینه‌های توزیع کتاب بسیار کم می‌شود؛ تا کمکی به بخش تولید محصولات فرهنگی شود. در حالیکه در کشور ما هزینه ارسال یک یخچال با پنج بسته کتاب تفاوتی ندارد و این سیاست اشتباهی است که باید اصلاح شود.