هم زیستی مسالمت آمیز نشریات چاپی مکتوب که قدمتی بسیار دارند و رسانه ها یا نشریات الکترونیکی که در فضای مجازی و با بهره مندی از وسایل مدرن ارتباطی متولد شده اند و جهان رسانه ای را دچار تحول کرده اند؛ بهانه ای برای بررسی موقعیت و جایگاه واقعی رسانه های قدیمی و نوین نزد مخاطبان شد. 

**رسانه های مکتوب سنتی
صنعت چاپ در پایان سده ی شانزدهم و ابتدای سده ی هفدهم میلادی به توسعه ی حقیقی دست یافت. مطبوعات نیز به مرور ویژگی های کنونی را به دست آوردند و بر روی انتشار کتاب ها تاثیر گذاشتند. در واقع مطبوعات چاپی نخستین وسیله های ارتباطی نوین بودند و به دنبال آن، تکنیک های دیگر ارتباطی در مراحل مختلف راه تکامل را در پیش گرفتند. 
رسانه های گروهی از جمله مطبوعات با انعکاس اخبار و اطلاعات مربوط به رویدادها و مسایل اجتماعی، در حقیقت میان مردم ارتباط افقی برقرار کردند و آنها را نسبت به مسایل یکدیگر مطلع ساختند.
**رسانه های الکترونیک
در آستانه ی سده ی بیست و یکم میلادی دوران تازه ای برای تبادل اطلاعات در جامعه ی بشری آغاز شد که مهم ترین مشخصه ی آن پیدایش رسانه های الکترونیک یا دیجیتال محسوب می شود. 
روزنامه نگاری الکترونیک به معنی انتشار اطلاعات در دوره های زمانی مشخص در قالب صفحه های وب بر روی یک شبکه اطلاع رسانی یا روی اینترنت است. روزنامه های الکترونیک با انگیزه ها و اهداف مشخصی راه اندازی شده اند که از جمله ی آن می توان به مواردی همچون کسب درآمد بیشتر از طریق آگهی، بهبود کیفیت ارایه اخبار، کمک به نسخه های چاپی در اطلاع رسانی، رقابت و همگامی با فناوری روز، افزایش شمار مخاطبان و حفظ نقش توزیع کنندگی خبر و فعالیت مطبوعاتی گروه های مختلف در عرصه الکترونیک اشاره کرد.
اما مواردی همچون هزینه های بالای ارتباطات اینترنتی، پایین بودن فرهنگ استفاده از رایانه و افراد خبره؛ بیشترین مخاطبان وسایل ارتباطی الکترونیکی از موانع پیشرفت روزنامه نگاری الکترونیک به شمار می رود.
باید دانست که لازمه ی دیجیتالی شدن، دسترسی به امکانات است. از طرف دیگر در بیشتر کشورها از جمله ایران، هنگامی روزنامه نگاری توسعه پیدا کرد که سوادآموزی گسترش یافت. زیرا امکانات و بسترهای لازم برای سواد آموزی فراهم شد. در جوامع غربی هم تا زمانی که این تکنولوژی ها همگانی نشد و به صورت ارزان قیمت در دسترس عمومی قرار نگرفت، روزنامه نگاری دیجیتالی هم گسترده نشد. در کشور ایران به دلیل آن که هنوز این امکانات به صورت ارزان قیمت در اختیار افراد قرار ندارد، بنابراین بی توجهی به این شیوه از روزنامه نگاری طبیعی به نظر می رسد.
درباره ی تفاوت رسانه های سنتی و رسانه های تازه، با توجه به نقش ها و کارکردهای آنها می توان به محدودیت جغرافیایی رسانه ها و نشریات سنتی اشاره کرد که بیشترین نمود را در این زمینه دارد. در واقع رسانه های سنتی خود را با بازارهای جغرافیایی یا مخاطبان منطقه ای خاص تطبیق می دهند، در حالی که رسانه های تازه مرزهای جغرافیایی را از میان می برند و نیازها و خواست های مصرف کنندگان را بدون در نظر گرفتن محل زندگی آنها برآورده می سازند.
از دیگر مواردی که تفاوت کارکرد رسانه های سنتی و تازه را آشکار می سازد، منابع مالی این نوع رسانه است، زیرا رسانه های سنتی برای رسیدن به درآمد بیشتر نیاز به مخاطبان بیشتری دارند و برای این کار تنها متکی به آگهی های تبلیغاتی هستند، اما رسانه های نوین، به جز درآمدی که از مسیر آگهی کسب می کنند، ابزارهای تامین مالی دیگری برای رسیدن به درآمد بیشتر دارند. در رسانه های سنتی، میان پیام و مخاطب واسطه های بسیار همچون سردبیر، خبرنگار، آرشیو و ... وجود دارد اما در رسانه های نوین میان پیام و مخاطب واسطه ای وجود ندارد. 
در همین حال باید گفت که در نشریات؛ چاپ اخبار و اطلاعات با یک روز فاصله یعنی یک روز پس از آخرین چاپ به روز می شوند در حالی که رسانه های نوین، به صورت 24 ساعته امکان به روز شدن دارند و لحظه به لحظه تصحیح و اصلاح را می توان در این رسانه ها انجام داد. قدرت جستجو در نظام رسانه های نوین سبب می شود تا مخاطب در کمترین زمان ممکن به مطالب دلخواه خود دست یابد و قدرت دسترسی به آرشیو در رسانه های نوین نیز هزار برابر بیشتر است زیرا آرشیوهای الکترونیکی حجم کمتری اشغال می کنند.
در نشریه ها و رسانه های چاپی سنتی فضای خبرها محدود و گران قیمت است اما در روزنامه ها و نشریات الکترونیک فضا نامحدود و به کمک فن آوری پایگاه اطلاعاتی، دسترسی به حجم گسترده ای از اطلاعات به سادگی فراهم می شود.
در نشریات چاپی و سنتی، مخاطب تنها از مسیر جلوه دیداری تعامل ایجاد می کند، در حالی که در محیط اینترنت و فضای مجازی این امکان فراهم می شود که یک خبر با جلوه های شنیداری و دیداری مختلف و به گونه ای جذاب پیش روی مخاطب قرار گیرد.
اکنون برای توسعه ی روزنامه های دیجیتال باید ارتباطات اینترنتی به میزان قابل قبولی موجود باشد و هزینه ارتباط با اینترنت کمتر شود تا افراد بیشتری امکان دستیابی به روزنامه الکترونیک را داشته باشند. در جامعه باید فرهنگ مطالعه و بهره گیری از مطبوعات در میان مردم گسترش و میزان توانایی آنان در بهره گیری از رایانه و فناوری اطلاعات، افزایش یابد تا روزنامه های الکترونیکی به پویایی لازم دست یابند. 
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «کامبیز اسدی» و «محمدرضا کائینی» از روزنامه نگاران کشور درباره ی روزنامه های الکترونیک به گفت و گو پرداخته است.
**جایگاه روزنامه های الکترونیک
کامبیز اسدی درباره ی این 2 رسانه های الکترونیک و چاپی گفت: روزنامه های الکترونیک به اندازه ی روزنامه های چاپی از جایگاه و تعریف خاص خود برخوردار هستند. روزنامه های الکترونیک با هدف از میان برداشتن روزنامه های چاپی به وجود نیامده اند، بلکه این نوع از نشریه ها می خواهند تا امکاناتی که در چاپ وجود ندارد در فضای مجازی کامل شود. همان طور که هیچ گاه تلویزیون نتوانست جایگزین رادیو شود و هر کدام جایگاه و کارکرد خود را همچنان دارند، این 2 رسانه هم کارکرد خاص خود را دارا هستند. 
محمدرضا کائینی نیز در این باره اظهار کرد: از یک دهه پیش که بازار الکترونیک رواج پیدا کرد و به مرور گسترده شد، این حدس وجود داشته است که نیازی به روزنامه های کاغذی نیست و مردم با توجه به این که با سرعت از رسانه های نوین، جویای اخبار می شوند، سراغ رسانه هایی که سرعت کمتری در ارسال اطلاعات دارند، نمی روند. در صورتی که در تمام کشورهایی که از جنبه ی سایبری و اطلاع رسانی الکترونیک پیشرفته برخوردارند، همچنان روزنامه و نشریات زیادی منتشر می شود که مخاطب خاص خود را دارا هستند.
**لزوم توجه به روزنامه های الکترونیک
کامبیز اسدی درباره ی ضرورت استفاده از روزنامه های الکترونیک بیان داشت: اکنون مهمترین بحث بر سر این است که نشر الکترونیک به جایگاه و کارکرد خاص خود در جامعه دست یابد تا اقبال عمومی به این امر، صورت بگیرد؛ این کار مقدور نمی شود مگر این که دسترسی ساده، آسان و با کیفیت به اینترنت برای مردم ایجاد شود و تا زمانی که این زیرساخت ها مهیا نشود، روزنامه های الکترونیک نیز در جامعه جایگاه خود را میان مردم و مخاطب پیدا نمی کنند. یکی از قواعد آن این است که به راحتی بتوان در هر کجا اینترنت را با کیفیت و هزینه ی مناسب در اختیار داشت.
محمدرضا کائینی با اشاره به توجه و اقبال عمومی به روزنامه های الکترونیک گفت: 2 مساله که توانسته است این اقبال عمومی را به وجود آورد یکی سرعت رسانه های مجازی محسوب می شود که نسبت به رسانه های چاپی بسیار بیشتر است و دیگری قانون کپی رایت به شمار می رود که در ایران کمتر رعایت شده و مخاطب بدون پرداخت هزینه به اطلاعات دست پیدا می کند. در صورتی که در کشورهای دیگر که از نظر سرعت اینترنت بسیار پیشرفته تر از ایران هستند، فروش روزنامه های چاپی همچنان رونق دارد و اگر هم به صورت الکترونیک در دسترس قرار گیرد، هزینه ای برای آن پرداخت می شود.
**نسخه های پی دی اف روزنامه های چاپی
کامبیز اسدی در ادامه درباره ی نسخه پی دی اف روزنامه های چاپی یادآور شد: اکنون شاهد این هستیم که بسیاری از روزنامه ها در کشور نسخه پی دی اف خویش را روی سایت ها قرار می دهند که این امر مزیت و برتری خاصی نسبت به نسخه چاپی خود آنها ندارد، در صورتی که برای بهبود و اقبال عمومی به روزنامه های الکترونیک صاحبان روزنامه ها در فضای مجازی خویش می توانند از فلش ها، فیلم ها، عکس ها و . . . به عنوان روزنامه های مکمل استفاده کنند که برای مخاطب جذابیت داشته باشد. فضای مجازی در مقایسه با چاپ، دارای مزیت ها و امکاناتی است که با نگاهی نو به آن می توان از آنها به روشی مطلوب استفاده کرد. همچنین با توجه به قیمت اینترنت و حجمی بودن آن در کشور و گران تمام شدن دانلود، مخاطب ترجیح می دهد که به تهیه روزنامه چاپی اکتفا و از خواندن روزنامه ی الکترونیک صرف نظر کند. هر چند باید گفت که چیزی به عنوان روزنامه الکترونیک که از تمام امکانات فضای مجازی آن استفاده شده باشد، در ایران وجود ندارد. این که پی دی اف روزنامه های چاپی را به عنوان روزنامه الکترونیک در نظر بگیریم اشتباهی فاحش است، در صورتی که باید از فضای مجازی برای تهیه گزارش های تصوریری، عکس ها، ویدیوها و ... به عنوان مکمل روزنامه چاپی استفاده کرد.
محمدرضا کائینی با توجه به وجود پی دی اف روزنامه های چاپی در فضای مجازی تصریح کرد: با وجود قرار دادن روزنامه های پی دی اف در فضای مجازی، هنوز تعدادی از مخاطب های سنتی ترجیح می دهند که به شکل چاپی و کاغذی روزنامه را دریافت کنند. هر چند یکی از خاصیت های فضای مجازی سرعت در انتقال اخبار و اطلاعات است.
**مزیت های روزنامه های الکترونیک
کامبیز اسدی در مورد مزیت های روزنامه الکترونیک گفت: اگر زیر ساخت ها و وضعیت اینترنت در ایران بهبود پیدا کند، استفاده از روزنامه های الکترونیک از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است و اخبار با سرعت بیشتری در دسترس مخاطب قرار می گیرد و امکانات جانبی بیشتری برای جذاب شدن مطالب وجود دارد. در آن زمان می توان انتظار داشت که مخاطب اشتراک اینترنتی خریداری کند و روزنامه های الکترونیک را مورد استفاده قرار دهد. اکنون شرایط به وجود آمدن این امر مهیا شده است که می تواند رخداد خوبی باشد.
محمدرضا کائینی نیز در پایان با اشاره به سرعت انتقال پیام و اطلاعات در روزنامه های الکترونیک، اظهار کرد: اگر هزینه و سرعت اینترنت را در ایران در نظر نگیریم می توان گفت که با استفاده از روزنامه های الکترونیک جامعه ی روزنامه خوان کشور بیشتر می شود.
*منابع:
- هربرت شیلر، «وسایل ارتباط جمعی و امپراتوری آمریکا»، ترجمع احمد میر عابدینی، تهران: سروش، 1377.
- حمید مولانا، «اطلاعات و ارتباطات جهانی»، ترجمه اسدالله آزاد، محمد حسن زاده و مریم اخوتی، تهران: نشر کتاب، 1384.
- مینو نیکو، ایما مسعودیان و وازگن سرکیسیان، «دلایل استفاده یا رویگردانی از رسانه»، تهران: انتشارات سروش، 1381.