شورای شهر تهران شهرداری را ملزم به کاهش مصرف ظروف یک بار مصرف پلاستیکی و تغییر الگوی مصرف آن کرده؛ مصوبه ای که اکنون کمیته برنامه ریزی و نظارت شورا قصد نظارت بر حسن اجرای آن را دارد.

با توجه به اینکه شما به عنوان نماینده شورای اسلامی شهر تهران در کمیته برنامه ریزی و نظارت بر اجرای مصوبه الزام شهرداری تهران به تغییر الگو و کاهش مصرف ظروف یک بار مصرف پلاستیکی منتصب شده اید، به نظرتان لزوم پیگیری چنین مصوباتی در سطح شهر چیست ؟

در جمهوری‏ اسلامی‏، حفاظت‏ از محیط زیست‏ به عنوان یک وظیفه‏ عمومی‏ تلقی‏ می‏شود و در اصل 50 قانون اساسی نیز فعالیت های‏ اقتصادی‏ و غیر آن‏ که‏ با آلودگی‏ محیط زیست‏ یا تخریب‏ غیر قابل‏ جبران‏ آن‏ ملازمه‏ پیدا کند، ممنوع‏ شده است‏. از آنجا که زنگ خطر آسیب‌های جدی محیط‌زیستی ناشی از تولید و مصرف بی‌رویه پلاستیک‌ به صدا در آمده است، در دوره گذشته به منظور پیشگیری از اثرات سوء کوتاه مدت و بلند مدت استفاده از ظروف پلاستیکی، تغییر الگو تولید و مصرف این مواد، تامین سلامت شهروندان و حفاظت از محیط زیست، طرح الزام شهرداری تهران به تغییر الگو و کاهش مصرف کیسه ها، ظروف و محصولات یک بار مصرف پلاستیکی و جایگزین کردن مواد قابل بازیافت غیر پلاستیکی در کلیه مراکز وابسته به شهرداری تهران در سال 1388 به تصویب رسید و با توجه به اهمیت موضوع تا امروز اجرای آن از سوی نهادهای ذی ربط در حال پیگیری است.

میزان تولید و مصرف پلاستیک ایران در مقایسه با جهان به چه صورت است؟

آماری که از سازمان‌های مختلف داریم، بر این مبنا است که در ایران سالانه بیش از 177 هزار تن پلاستیک تولید و 1/2 میلیون تن پلاستیک مصرف و وارد چرخه پسماند می شود. این در حالی است که سهم کشورمان در بازیافت زباله بسیار ناچیز است. طبیعتا این رقم در جهان بسیار بالاتر است. در جهان هر سال حدود 500 میلیارد تا 1 تریلیون کیسه پلاستیکی مصرف می شود، یعنی بیش از یک میلیون کیسه پلاستیکی در هر دقیقه!

آیا مصرف پلاستیک در چرخه اقتصادی جامعه نیز اثر گذار است؟

نقش منفی تولید و مصرف مواد پلاستیکی پیش از آنکه متوجه محیط زیست شود، در تولید مواد خام از نفت نیز مشهود است. خوب است بدانید که حدود چهار درصد از تولید نفت در جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می شود. تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف حدود 60 تا 100 میلیون بشکه نفت در هر سال است و چرخه تولید در کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست.

شما در ابتدا به زنگ خطر بحران پلاستیک در کشور اشاره کردید. آیا شهر تهران را در حال ورود به این مرحله بحرانی می بینید؟

مسلما اهمیت این موضوع در کلان شهر تهران با جمعیتی بالغ بر 11 میلیون نفر که از مهاجر پذیرترین شهرهای کشور است، پررنگ تر نیز می شود. متاسفانه سرعت تولید زباله‌های پلاستیکی در سطح شهر تهران رشدی حیرت آور داشته ‌است. به عنوان مثال تنها در یک سال تولید زباله‌های پلاستیکی از فروردین‌ماه تا انتهای سال، رشدی 249 درصدی داشته است. هر فرد تهرانی به طور متوسط، روزانه سه کیسه پلاستیکی به چرخه محیط وارد می کند. نکته قابل تامل آن است که این محصولات بدون یک سیستم بازیافت قوی تولید می شوند و روز به روز هم بر میزان مصرف آنها افزوده می شود و به دلیل ماندگاری در طبیعت به آلودگی محیط زیست می انجامند. از این رو شهر در آستانه یک بحران جدی قرار گرفته است.

ظروف یک بار مصرف پلاستیکی چه معایبی دارد؟

زباله های پلاستیکی یکی از بزرگ ترین معضلات زیست محیطی را در جهان امروز به وجود آورده‌اند. این ظروف به علت قابلیت های فراوان و قیمت ارزان به شکل های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. این در حالی است که کیسه های نایلونی به طور متوسط 500 سال در محیط باقی می مانند. از جمله مهمترین مشکلات آنها غیرقابل تجزیه بودن، خسارات زیست محیطی و هزینه بالای جمع‌آوری، بازیافت و امحاء آنها است. همچنین این مواد به علت سبکی به راحتی به همراه باد همه جا پخش می‌شوند و بیشتر آنها سر از دریا و مناطق طبیعی و حفاظت شده درآورده و موجب آلودگی دریا و خاک و در نهایت محیط زیست می شوند. از سوی دیگر چنانچه این مواد سوزانده شوند، باعث تولید اسید کلریدریک، گاز سمی دیوکسین و در نهایت آلودگی هوا خواهند شد.

ظروف یکبار مصرف پلاستیکی به غیر از مشکلاتی که برای محیط زیست ایجاد می کنند، آیا در سلامتی انسان نیز اثرات سوئی دارند؟

تحقیقات متعددی در این زمینه صورت گرفته و کاملا محرز است که به غیر از مخاطرات محیط زیستی، این ظروف در شرایط خاص موجب انتقال مواد مضر (مونومرها) به غذا و ایجاد بیماری هایی نظیر سرطان، غیر‌عادی شدن کروموزوم‌ها و کاهش پلاکت‌های خون می شود. همچنین از آنجایی که این مواد خاصیت تجمعی در بدن دارند، در صورت تعدد موارد مصرف، امکان بروز مشکلات جدی وجود دارد؛ به طوری که بر اساس تحقیقات مشخص شده که در صورت ذخیره بیش از 350 نانو گرم استایرن ناشی از انتقال مواد مضر این ظروف در یک گرم بافت چربی بدن، احتمال بروز سرطان ریه، کبد و پروستات افزایش می یابد. از این رو وزارت بهداشت کشور نیز مصرف موادی را که بالاتر از60 درجه حرارت دارند، در این ظروف ممنوع کرده است.

ظروف تجزیه پذیر گیاهی و پوسیدنی چه مشخصاتی دارند که آنها را از ظروف پلاستیکی ممتاز کرده است؟

این ظروف نه ‌تنها مواد سمی و شیمیایی ندارند، بلکه طی چندین ماه در خاک تجزیه شده و حتی در برخی موارد به دلیل اینکه دارای پایه نشاسته، ذرت،گندم و سیب زمینی هستند، به عنوان خوراک دام قابل مصرفند. حدود 91 درصد وزن این مواد بر اساس مستنداتISO  و گواهی نامه FDA، در طول مدت 102روز تجزیه شده و به محیط برمی‌گردد. از لحاظ فیزیکی نیز تا دمای 120 درجه مقاوم بوده و هیچ گونه تغییری در شکل ظاهری آنها ایجاد نمی شود. توانایی نگهداری مواد غذایی در محدوده 20 تا 100 درجه سانتی گراد و همچنین قابلیت استفاده در مایکروویو، از جمله مشخصاتی است که این ظروف را متمایز ساخته است. ظروف گیاهی پس از شش ماه، با خاک ادغام می شوند و در مقایسه با ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، این مدت زمان خیلی کوتاه است. حتی بعضی از کشورهای اروپایی این ظروف را پس از مصرف به عنوان خوراک به دام می دهند. پاکیزه نگه داشتن محیط زیست، سلامت و بهداشت جامعه، وابسته نبودن به صنعت نفت، توسعه بخش کشاورزی، قابلیت مصرف برای خوراک دام از دیگر مزایای این ظروف به شمار می آید.

تکنولوژی تولید این ظروف پلیمری از چه زمانی و چگونه رواج پیدا کرد؟

به طور کلی پس از یافتن پیامدهای زیست محیطی ناشی از سرعت پایین تجزیه ظروف پلاستیکی، بسیاری از محققان به فکر یافتن جایگزین مناسبی بودند. در دهه 80 میلادی مطالعاتی در زمینه پلیمرهای گیاهی در اروپا و آمریکا آغاز شد. در آن زمان بحران نفت وجود داشت و اکثر کشورها به دنبال منابع غیروابسته نفت بودند. در سال 2001، آمریکا به عنوان نخستین تولید کننده انبوه بسپار طبیعی (بیو پلیمر) شروع به فعالیت کرد، اما در آن زمان بسپارهای طبیعی تنها به تولید و بسته بندی ظروف یکبار مصرف محدود می شد. طی سال های 2003 تا 2004، این فناوری در کشورهای آلمان، ایتالیا و انگلستان گسترش یافت و تا کنون در بسیاری از کشورها تکنولوژی ساخت آن در حال پیشرفت است. در ایران نیز چندین تولیدکننده از مواد اولیه نشاسته ای و ذرت در حال تولید بسپار طبیعی هستند.

 

آیا این ظروف کاربردهای دیگری هم دارند؟

این ظروف برای ساخت گلدان‌های گیاهی، اسباب بازی، فیلم های کشاورزی و البسه یکبار مصرف بیماران استفاده می شود. در آلمان و ژاپن از این مواد برای تولید کیسه البسه آلوده برای حمل البسه آلوده با قابلیت حل شدن در ماشین لباسشویی استفاده می کنند.

ظرفیت تولید ظروف پلیمری در ایران در مقایسه با جهان چه میزان است؟

بر طبق گزارش سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، در حال حاضر میزان تقاضای این ظروف در کشور 10 هزار تن و در صورت افزایش 10 درصد جایگزینی با ظروف پلاستیکی این میزان تقاضا در سال های آتی به حداقل 60 هزار تن می رسد. این در حالی است که میزان تولیدات داخلی در حال حاضر 16 هزار تن است. تولید جهانی این ظروف در سال 2013، 2/3 میلیون تن و نرخ رشد سالانه 37 درصدی تا 2020 برای آن تخمین زده شده است. بر این اساس پیش بینی می شود در سال 2016 سهم مواد یکبار مصرف گیاهی در صنایع مختلف جهان تنها در بخش بسته بندی به بیش از 66.5 درصد برسد و امیدواریم همانند کشورهای پیشرفته، این میزان در ایران هم به رشد قابل قبولی برسد.

با توجه به ورود به ماه محرم و افزایش مصرف ظروف یکبار مصرف، توصیه شما در این ایام چیست؟

متاسفانه در ایام محرم شاهد فراوانی استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در سراسر کشور هستیم. این در حالی است که اگر هر ایرانی تنها در یک روز، یک کیسه پلاستیکی کمتر استفاده مصرف کند، روزانه 70 میلیون زباله پلاستیکی کمتر در کشور ما تولید خواهد شد. از جنبه مخاطرات محیط زیستی آن که بگذریم، این ظروف پلیمری در مجاورت نور اکسید شده و باعث از بین رفتن کیفیت اولیه و تسهیل آزاد سازی مواد مضر می شوند. بنابراین نباید غذا بیشتر از 2 ساعت در این ظروف باقی بماند. در غیر این صورت با آزاد سازی منومرهای مضر مشکلات عصبی مثل خستگی مفرط، عصبانیت، کم اشتهایی و .... را ایجاد می کند. این در حالی است که در این ایام گاهی مواد غذایی نذری بیش از چندین ساعت داخل این ظروف باقی می مانند تا به مصرف برسند. بنابراین حتی المقدور لزوم استفاده از ظروف پلیمری جایگزین به ویژه در این ایام محرز است. اگر هزینه ای که صرف جبران خسارات محیط زیستی و هزینه های درمانی ناشی از نادیده گرفتن آثار سوء این مواد بر سلامتی بدن را در نظر بگیریم، به وضوح خواهیم دید که ظروف پلیمری به نسبت با صرفه اقتصادی بیشتری همراه خواهد بود.

آیا برای تولیدکنندگان این ظروف تسهیلات حمایتی در نظر گرفته شده است؟

با توجه به اینکه سالانه 10 میلیون تن پلاستیک در صنایع بسته بندی ایران مصرف می شود، لزوم کاربست طرح‌های حمایتی و تخصیص تسهیلات ویژه برای افزایش ظرفیت تولید ظروف گیاهی جایگزین در کشور محرز است. در مصوبه حاضر نیز برای تولیدکنندگانی که از ظروف غیر پلاستیکی برای بسته بندی استفاده می کنند، تسهیلات تشویقی و خدمات ویژه ای در نظر گرفته شده است. از این رو انتظار می رود با وجود مزیت غیر قابل انکار مواد پلیمری در جایگزینی با مواد پلاستیک، این طرح مورد استقبال بیشتری از سوی صنایع غیر وابسته به شهرداری نیز قرار گیرد.