به نشر رومیزی روی خوش نشان دهیم

نشر رومیزی، چاپ و انتشارات را کوچک و روی یک میز کار جمع کرده است و نویسنده و ناشر می توانند در کنار یکدیگر نمونه یک سفارش چاپی را در مدت کوتاهی مشاهده و اشکالات و نواقص آن را برطرف کنند. جلال ذکایی، مدیرعامل گروه ترنج در این زمینه می گوید: «نشر رومیزی پدید ه ای زاییده نیاز روز صنعت نشر به شمار می آید که در دنیا به عنوان فضایی مستقل از نشر شناخته میشود و تمام افرادی که در حوزه چاپ و نشر فعالیت می کردند، اکنون دیگر با این واقعیت کنار آمده اند و به جای مقاومت در برابر آن از مزایای نشر رومیزی استفاده می کنند. ظهور و بروز آن هم به دلیل تغییر ذائقه مخاطبان رخ داد که در لحظه در حال تغییر است. از سوی دیگر گسترش رسانه های ارتباطی، حوزه نشر را تا حدودی محدود کرده و دیگر شاهد انتشار کالاهای چاپی در شمارگان  بالا نیستیم. همچنین اوضاع اقتصادی حاکم بر بازار نشر و کاهش میزان مطالعه موجب شده شمارگان چاپ کتاب به صورت محدود را به عنوان یک واقعیت بپذیریم. »

وی ادامه می دهد: «در این میان فعالیت چاپخانه هایی که در حوزه چاپ کتاب کار می کردند تا حدودی با رونق کمتری روبه رو شده اند و کسادی را در حوزه کار آنها مشاهده می کنیم. البته میتوان گفت آنها میتوانند خود را به دستگا هها و ماشینهای نشر رومیزی مجهز کنند و به نیاز مخاطبان خود در این حوزه پاسخ دهند. ای نگونه نیست که دست بسته باشند بلکه میتوانند با تغییر جهت و سمت و سوی فعالیت خود در حوزه چاپ رومیزی کار کنند و برای چاپ کتاب در شمارگان محدود تدابیری بیندیشندچون بخشی از این چاپخانه تجهیزات صحافی را در اختیار دارند و از آنجایی که این شیوه چاپی نیازمند لیتوگرافی نیست، میتوانند به راحتی در حوزه چاپ کتا بهای  کم شمارگان با نیروی کار محدودتری وارد شوند. »

ذکایی با بیان اینکه در دنیا هم بسیاری از چاپخانه های افست در کنار کار خود تجهیزات نشررومیزی را مستقر کرده اند و به نیاز هر دو بازار پاسخ میدهند، عنوان میکند: «این چاپخانه ها می توانند هم در شمارگان بالا و هم در شمارگان پایین و محدود سفارش بپذیرند و با این کار زمینه رشد و ارتقای مجموعه خود را فراهم کنند، زیرا دو کاربرد همزمان دارند. »

وی درباره سرمایه و هزینه های تهیه دستگاه های نشر رومیزی توضیح میدهد: «دستگاه های این حوزه اگر نو و جدید باشند، نیازمند سرمایه سنگینی است و حدود 500 میلیون تومان هزینه لازم دارد اما عمده واحدهایی که اکنون به چاپ کتاب با سیستم نشر کتاب روی آورده اند، دستگاه های دست دوم وارد می کنند چون قیمت های پایین تری دارند و مقرون به صرفه اند. » ذکایی همچنین درباره تهدیدهای نشر رومیزی می گوید: «نخست اینکه دولت و وزارت ارشاد برنامه ای برای ساماندهی نشر رومیزی ندارند وبه همین دلیل شاهد ورود بدون مجوز دستگاه های دست دوم در پوشش دستگاه های فتوکپی هستیم و متاسفانه وزارت ارشاد نظارت و اطلاعی از حجم ورودی این دستگا هها ندارد و حجم بالایی از این دستگاه ها به صورت دست دوم به کشور امارات و از آنجا به ایران میآید و در شهرستان ها توزیع میشود. نکته اینجاست که در بخش صنفی هم این حوزه دچار سردرگمی شده و اتحاد یههای چاپخانه داران،لیتوگرافان و اتحادیه دفاتر فنی و فتوکپی ادعای تولیت صنفی دارند اما در این زمینه با هم تفاهمی ندارند. »

وی می افزاید: «اتفاق بدتر این است که افرادی که از این دستگاه ها استفاده می کنند از نظر مالی به سیستم بانکی و فروشنده متعهدند و برای تأمین هزینه وام و مجموعه خود به قیمت شکنی و رقابت منفی روی می آورند که بازار کار را خراب می کند. رونق بازار کتاب های زیرمیزی که بدون نظارت وزارت ارشاد منتشر می شوند هم از دیگر تبعات این قضیه است. نکته بعدی، فاصله معنادار فناوری های روز ایران با دنیاست که دلیل نخست آن هم تحریم های ظالمانه است. به دلیل تحریم ها بانک ها برای ورود ماشین آلات جدید به مردم وام نمی دهند و سرمایه گذاران مجبورند دستگاه های دست دوم وارد کنند.

 در این اوضاع و با توجه به نکاتی که پیش از این گفته شد، آینده و دورنمای مشخصی از نشر رومیزی ترسیم نمی شود از سوی دیگر چون تولیت مشخصی در این زمینه وجود ندارد، آموزشی هم برای دست اندرکاران نشر رومیزی نیست که قواعد بازار را رعایت کنند و اگرمی خواهند، سرمایه گذاری کرده و آینده را رصد کنند تا بدانند سرمایه گذاری شان چقدر اقتصادی است و پیش بینی برگشت سرمایه را داشته باشند.

ضعیف باشی، حذف می شوی

عده ای از کارشناسان و دست اندرکاران حوزه چاپ و نشر معتقدند نشر رومیزی در دوره کنونی که صنعت نشر کشور با مشکلات کوچک و بزرگ دست به گریبان است، فرصتی است تا چاپخانه داران کتاب ها را درشمارگان پایین و محدود منتشر کنند. محمد نوری، رئیس هیات مدیره چاپ طرفه می گوید: «با توجه به بالا رفتن قیمت کاغذ و هزینه چاپ و لیتوگرافی، همچنین کاهش خرید کتاب در بازار، نشر رومیزی رقیب جدی برای چاپخانه هاست و آنها را تقریباً از رده خارج کرده است. اکنون شمارگان کتاب پایین آمده و ناشران مجبور شد هاند در چاپ اول کتاب برای سنجش بازار آن، کتاب را در شمارگان محدودچاپ کنند و اگر کتابشان با اقبال عمومی روبه رو شدند، چاپ های بعدی را توسط دستگاه های چاپ افست در شمارگان بالاتری منتشر کنند. خیلی از ناشران این کار را در موسسه خودشان انجام میدهند و برخی هم کار را به دفاتر فنی یا آنها که دستگاه دارند می سپارند. »

او بیان اینکه این موضوع در درازمدت موجب تعطیلی چاپخانه های ضعیف و کوچکتر میشود، عنوان می کند: «این روزها حتی شمارگان کتا بهای درسی و دانشگاهی هم پایین آمده و از آنجایی که کتا بهای ما به زبان فارسی منتشر می شوند و آنها را فقط با یکی دو کشور مبادله می کنیم، نمی توانیم انتظار داشته باشیم که چاپ افست رواج گسترده ای داشته باشد. از سوی دیگر، نشر رومیزی برای کار نشرنیست و امروز چاپ در دنیا به سمت دیجیتالی شدن می رود و نه فقط برای شمارگان پایین بلکه به دلیل ویژگی های آن. امروز چون شمارگان ها پایین آمده است ما در کشور خود از آن برای کتاب هم استفاده میکنیم وگرنه فقط برای کتاب کاربرد ندارد و بیشتر برای سربرگ ها استفاده می شود. ماشین های سیاه و سفید برای کار نشر نیست و برای نمونه گیری و پایا ننامه است. »

نوری تاکید میکند: «نشر ما بیمار است و باید راه خود را پیدا کند و چاپخانه های سنتی برای اینکه از دور خارج نشوند باید تلاش کنند این خدمات را به مشتریان خود ارائه دهند. البته به عنوان مثال ما خودمان از دستگاه های نشر رومیزی استفاده نمی کنیم و اگرچه امکان آن برایمان وجود دارد اما در این زمینه وارد نشده ایم و فقط برای یکی دو ناشر راه اندازی کردیم که میخواستند چنین مجموعه ای داشته باشند. البته باید قبول کرد ناشر هم تقصیری ندارد، چون مجبور است یک کتاب را در شمارگان پایین و با هزینه های بالا تولید کند و اگر بازار از آن کتاب استقبال نکند، ناشر متضرر می شود و مجبوراست کتابهای خود را خمیر کند. »

تغییر وضع همیشه هم بد نیست

اوضاعی که اکنون در صنعت چاپ و نشر کشور وجود دارد موجب میشود بخش زیادی از فعالان این حوزه به نشررومیزی روی بیاورند و اکنون تعداد زیادی از افراد در این بخش فعالیت کنند. بیژن بهادری، مدیر لیتوگرافی توسن اما معتقد است: «چاپ دیجیتال و نشر رومیزی که امروزه مصطلح شده، تداخلی با چاپ افست و تیراژدار رول و شیت ندارد و هیچ مزاحمتی برای آنها ایجاد نم یکند. امروزه در دنیا به نشر رومیزی به این شکل نگاه می کنند که شرایط ایجاب می کند بتوانیم یک چاپ سریع با شمارگان و حجم کم و به صورت سریع داشته باشیم که فقط از طریق چاپ رومیزی و دیجیتال امکانپذیر است و مختصات وماهیت آن با سیستم افست و شیت متفاوت است، زیرا افست برای حجم زیاد، شمارگان بالا و اندازه های بزرگ است و منعی ندارند که این دو شیوه چاپ همدیگر را تحتالشعاع قرار دهند. پیشرفت صنایع ایجاب می کند که یک کارت ویزیت یا تقویم رومیزی را در تعداد محدودی چاپ کنیم و این کار با استفاده از چاپ رومیزی به راحتی انجام می شود و اکنون لیتوگرافان بیشتر به این سمت و سو می روند. »

او می افزاید: «در قدیم زمانی که ناشر میخواست کتابی چاپ کند، آن را به لیتوگراف میداد، او آن را مونتاژ می کرد و اوزالید را به نویسنده میداد تا غلط گیری کند. چاپ دیجیتال این قابلیت را برای ناشران ایجاد م یکند که یک نسخه از کتاب خود را کامل چاپ کنند و با تمام ویژگی های یک کتاب،نمونه آن را داشته باشند و بعد برای شمارگان بالا با سیستم افست آن را چاپ کنند. در صنعت نشر هم قابلیت بسیار بالایی دارد و ناشر و نویسنده می توانند یک نسخه از کتاب را پیش از انتشار ببینند. از سوی دیگر گاهی نویسنده فقط 10 نسخه از کتابش نیاز دارد. این امکان از طریق چاپ افست و شیت نیست و هزینه بالایی دارد ولی این قابلیت در رومیزی هست که به تعداد 10 نسخه کتاب داشته باشیم و مقرون به صرفه تر است. »

به گفته وی، در ایران هنوز نتوانسته ایم این موضوع را جا بیندازیم در حالی که شرکت های بزرگ،ماشین های چاپ افست را با سیستم دیجیتال همگن کرده اند تا بتوانند از قابلیتهای همدیگر استفاده کنند و به نوعی لازم و ملزوم هم شده اند، ولی در کشور ما این موضوع جدا از هم هستند. در این میان یک مدیر باید مجموعه خود را با چاپ دیجیتال هماهنگ کند تا در بازار رقابت عقب نماند. البته این رقابت هم به آ گاهی و آموزش نیاز دارد و باید آ گاهی و آموزش در این حوزه را گسترش دهیم.