در سی و سومین دوره نمایشگاه کتاب تهران بروشوری با عنوان «آزمایشگاه کتاب»  توسط کمیته فرهنگی ناشران بین ناشران توزیع شد که بر اساس اطلاعات آمده در این بروشور این پروژه به حمایت و سفارش خانه کتاب و ادبیات ایران آغاز و اولین قدم آن در سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برداشته شده و مجری این طرح نیز رسانیوم خواهد بود.

 در معرفی این طرح عنوان شده است: صنعت نشر کتاب، به عنوان یکی از بزرگترین صنایع رسانه‌ای کشور، به دلیل شتاب روزافزون رشد فناوری و تحولات مبتنی بر آن در عصر حاضر، تحت تأثیر تغییراتی بنیادی قرار گرفته و از این‌رو، نیازمند بازنگری و سازمان‌دهی مجدد استراتژی‌های کلان در سطوح مختلف خود است. به عبارت دیگر، سیاستگذاران و بازیگران این عرصه پویا، به منظور جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات به‌روز پیرامون مسائل و موضوعات در حال وقوع، دستیابی به دانش و بینشی عمیق و مناسب و همچنین تشخیص درست روندهای نوین و رو به آینده، نیاز به کنکاش‌های محیطی مستمر دارند. چنین سطحی از پویایی، علی‌رغم وجود قابلیت و ظرفیت‌های مناسب در صنعت نشر کم‌تر مورد توجه بوده است.

یکی  از راه‌های اصلی توسعه و تحول این صنعت، ایجاد تغییر و تحولی عمیق در حیطه شناخت و دانش است. توانمندسازی دانشی این صنعت، به دلیل گستردگی و سطوح مختلف فعالیت و همچنین تنوع مخاطبین، نیازمند به کارگیری علوم و فناوری‌های مختلفی از جامعه‌شناسی و روانشناسی تا فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی و به‌طور کلی یک پیشران دانشی در لایه‌های مختلف است. با شکل‌گیری این بستر دانشی، امکان خلق یک فرآیند بلندمدت و به صورت زیربنایی در قالب برنامه تحقیق و توسعه برای تبدیل صنعت نشر کتاب به یک صنعت نوآور، به‌روز و دانش‌بنیان به وجود خواهد آمد.

 در همین راستا، آزمایشگاه کتاب، محلی برای توسعه و توانمندسازی دانشی کل زیست‌بوم نشر کتاب کشور است.

همانطور که پیش‌تر ذکر شد، آزمایشگاه کتاب محلی برای بازبینی، بازسازی، بازاندیشی  و توسعه  و توانمندسازی دانشی کل زیست‌بوم نشر کتاب کشور است که سطوح مختلفی از فرایندهای آموزشی، پژوهشی و ترویجی را در برمی‌گیرد.

 این آزمایشگاه را به نوعی می‌توان یک پلتفرم برای پاسخ‌گویی به نیازهای دانشی ذینفعان مختلف معرفی کرد. به این صورت که ذینفعان مختلف زیست‌بوم کتاب و نشر بر اساس یک یا چند نیاز، وارد آزمایشگاه کتاب شده و از طریق ارتباط گرفتن با متخصصان مختلف و گذراندن دوره فشرده دانش‌افزایی تبدیل به بازیگران جهش‌یافته دانشی خواهد شد.

 در حقیقت، آزمایشگاه کتاب، مکانی برای فرآوری دانشی بازیگران خواهد بود. البته آزمایشگاه کتاب تنها یک اتصال‌دهنده نخواهد بود و نقش ترویجی هم خواهد داشت که با معرفی جدیدترین روندها و تحولات فناوری این صنعت به توسعه و پایداری هرچه بیشتر صنعت کتاب می‌پردازد.

این آزمایشگاه از چندین بخش تشکیل شده که براساس نوع ذی‌نفعان و نیازهای آن‌ها، نقش‌ها و کارکردهای متفاوتی دارند:

بوته پژوهشی: انجام پژوهش‌های کاربردی و توسعه کوتاه‌مدت و بلندمدت صنعت نشر کتاب و ارائه راه‌حل‌های علمی و تخصصی برای مواجهه با آن‌ها.

بوته آموزش: برگزاری دوره‌های آموزشی در قالب‌های مختلف در راستای توانمندسازی دانشی بازیگران صنعت کتاب

بوته ترویج: معرفی تازه‌ترین اتفاقات و تحولات صنعت نشر در جهان، انتشار نتایج پژوهش‌ها در قالب‌های مختلف به شکل کاربردی و با زبانی ساده، برگزاری گفت‌وگو با صاحب‌نظران و... این عرصه با هدف توسعه و پایداری هرچه بیشتر صنعت نشر کتاب.

علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران درباره این طرح گفت: در زمره فعالیت‌های فرهنگی نمایشگاه از  گروه‌های مختلف خلاق و دانشگاهی که می‌توانستند به حوزه کتاب کمک کنند، دعوت به همکاری کردیم؛ از جمله آن‌ها همکارانی از گروه دانشجویی و دانشگاهی رسانیوم بود که در دانشگاه صدا و سیما تشکیل یافته‌اند و با سرپرستی دکتر صلواتیان دارند کار می‌کنند. مجموعه کارهایی که آن‌ها انجام دادند در حوزه ارتباط صنایع مختلف با حوزه  رسانه و حوزه ارتباطات  و بحث‌های آینده‌پژوهی بوده است. آنچه در این طرح مدنظر قرار گرفت این بود که در گام اول رابطه صنعت نشر  با رسانه‌ را بررسی کنند و بعد رویاهای این صنعت را از جمع فعالان خودِ صنعت ارزیابی کنند.

 او افزود: این گروه در نمایشگاه سراغ ۲۰۰ نشر از ناشران اصلی رفته و ۲۰ کلیدواژه پرتکرار را به عنوان رویای آینده صنعت مشخص کرد. این کلیدواژه‌ها یک ادبیات مفهومی‌ را ایجاد می‌کنند که می‌تواند به عنوان یک سیاستگذار نمایان‌گر افق آینده صنعت نشر در سطح اذهان فعالان نشر باشد، در واقع ما سیاست‌گذاری و برنامه‌های عملیاتی را طراحی می‌کنیم و  به ناشران ارائه می‌دهیم تا بتوانند برای تحقق این سیاست‌ها، برنامه‌ریزی کنند و  برای اصلاح این ذهنیت‌ها طراحی کنند و برای ارتقای آن کاری انجام دهند. این مجموعه در واقع یک کار مطالعاتی باعنوان آزمایشگاه کتاب انجام داد که ذیل آن دو حلقه دیگر آموزش و پژوهشی وجود دارد و کمک می‌کند تا مجموعه سیاستگذاران کشور بتوانند طراحی‌ها را انجام دهند.

 رمضانی درباره این‌که طرح‌هایی مشابه این موضوع نیز سال‌های پیش در مجموعه خانه کتاب دنبال می‌شد گفت: بر اساس اسناد موجود، گزارشِ معتبرِ دانشگاهی از این موضوع ندارم. البته پیمایش‌هایی از برگزارکنندگان و مراجعه‌کنندگان صورت می‌گرفته اما این‌که از فعالان صنعت نشر  بپرسند آینده خود را چگونه تصویر می‌کنند، برای اولین‌بار است.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات درباره برآورد هزینه‌ای و بودجه‌ای که برای این پروژه در نظر گرفته‌اند هم اظهار کرد: بودجه اندک بود،  در حد حق الزحمه برگزاری نشست‌ها و مصاحبه‌ها. تحقق این طرح بودجه کلانی می‌خواهد که ما آن بودجه را نداریم و باید مذاکره کنیم که بتوانیم یا از وزارتخانه و یا دستگاه‌های دیگری که متولی این حوزه هستند، بودجه لازم را جذب کنیم. در حقیقت بودجه تحقق آن موضوع و رویاها از یک گروه و خانه کتاب بر نمی‌آید و باید مجموعه دستگاه‌ها فعالیت ‌کنند تا کار پیش برود.