مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی گفت: در صورت رونق اقتصادی نشر، تولید آثار علمی، فرهنگی و هنری هم رونق خواهد گرفت و این امر به تولید و زایش علم کمک می‌کند.
سیدعباس حسینی‌نیک، مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی، درباره تأثیر کرونا بر کتاب و نشر گفت: با توجه به سنتی بودن مبادلات و توزیع کتاب در کشورمان، با شیوع ویروس کرونا، این بخش از نشر کتاب در وضعیت بدی قرار گرفت، زیرا در ابتدای امر، عموم مردم امکان مراجعه به کتابفروشی‌ها را نداشتند و کتاب خریداری نمی‌شد، به همین دلیل بازار کتاب مختل شد.
وی افزود: به تبع آن با لغو برگزاری سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بسیاری از ناشران که کتاب‌های خود را برای نمایشگاه آماده کرده بودند، امکان عرضه نداشتند. همچنین نشر دانشگاهی با تعطیلی دانشگاه‌ها دچار اختلال شد، اما ناشران فعال کشور و انجمن‌ها تلاش کردند عرضه کتاب‌های چاپی و الکترونیک خود را از طریق اینترنت و به صورت مجازی ارائه دهند.
حسینی‌نیک ادامه داد: از اوایل تابستان سال جاری به تدریج، وضعیت پایدارتری را در بازار نشر شاهد بودیم و بسیاری از ناشران توانستند فعالیت‌های منسجم‌تری داشته باشند. از اویل مهر نیز، قدری بر رونق بازار کتابفروشی‌ها افزوده شد. البته طرح تابستانه خانه کتاب و طرح پاییزه‌ای که در حال برگزاری است، کمک کرد تا کتابفروشی‌ها و ناشران، از رکود خارج شده و اقتصاد پررونقی را در شرایط بد اقتصادی تجربه کنند.
مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی بیان کرد: اقتصاد نشر پیش از شیوع ویروس کرونا هم چندان قوی نبود و کرونا باعث شد ضعیف‌تر شود. از این رو می‌طلبد دولت برای ایجاد رونق اقتصادی در حوزه نشر برنامه اساسی داشته باشد؛ زیرا در صورت رونق اقتصادی نشر، تولید آثار علمی، فرهنگی و هنری هم رونق خواهد گرفت و این امر به تولید و زایش علم کمک می‌کند.
وی ادامه داد: دولت در زمینه اختصاص وام‌ها و تسهیلات بانکی کمک‌هایی کرده است، اما کافی نیست و با مشکلات و تأخیر همراه است، در حالی که دولت می‌تواند برای ایجاد رونق اقتصادی، یارانه‌های کتاب برای خرید کتاب و تجهیز کتابخانه‌های عمومی و تخصصی تخصیص دهد تا ناشران بدون اینکه زیر بار قرض و وام بروند، بتوانند تولیدات خود را که برای نمایشگاه سی و سوم آماده کرده بودند، حداقل به کتابخانه‌ها بفرستند و دولت وجوه آنها را پرداخت کند.
اختلال در نشر، تولید را هم مختل می‌کند
حسینی‌نیک در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چه بخشی از نشر، اعم از پدیدآورندگان، نشر و توزیع کتاب از وضعیت موجود در شرایط کرونا آسیب دیدند، گفت: شرایط کرونا و قرنطینه کمک کرد که پدیدآورندگان بتوانند قدری با آرامش به نوشتن آثار خود بپردازند، اما وقتی چرخه و اقتصاد نشر مختل می‌شود، تولید آثار هم مختل خواهد شد، زیرا منبع درآمد پدیدآورندگان هم از حوزه نشر است.
مدیر مؤسسه انتشارات مجد یادآور شد: بسیاری از ناشرانی که به صورت سنتی فعالیت میکردند، در شرایط فعلی تعطیل شده‌اند، زیرا نتوانستند خود را با شرایط جدید به‌روزرسانی و هماهنگ کنند؛ از این رو طبیعی است که با مشکلات بسیاری مواجه خواهند بود. خوشبختانه ناشرانی هم در حال به‌روزرسانی بودند و کرونا باعث شد در این زمینه سرعت بیشتری بگیرند. خیلی از ناشران سایت داشتند، اما چندان فعال نبودند و برخی سایت نداشتند و در فضای مجازی فعالیت اندکی میکردند. بنابراین، با شیوع کرونا به فکر افتادند که راهکارهای جدیدی را برای مقابله با کرونا بیابند.
این ناشر تصریح کرد: پیش از شیوع ویروس کرونا، تبدیل کتاب‌های فیزیکی از جمله کتاب‌های دانشگاهی به الکترونیک، چندان مورد استقبال نبود، اما با شیوع کرونا به این فکر افتادند که کتاب الکترونیک می‌تواند بدون هزینه حمل و نقل و حذف هزینه بالای تولید با توجه به گرانی کاغذ و سایر ملزومات چاپ و ... با هزینه کمتری به تولید کتاب منجر شود. گاهی شرکت‌های کتاب‌های الکترونیک نیز التماس میکردند تا ناشران کتاب‌های خود را الکترونیک کنند، اما اکنون شرایط متفاوت شده و همه شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، انبوهی از کتاب‌ها را در نوبت الکترونیکی شدن دارند که به نظرم اینها دستاوردهای مثبتی در حوزه نشر بوده است.
گرانی عاملی مؤثر در تعطیلی نشر
وی ادامه داد: انتشارات دانشگاه تهران بخش عظیمی از کتاب‌های خود را در مدت محدودی به رایگان در اختیار مخاطبان گذاشت که اینها نتایج مثبتی است و نشان می‌دهد ناشران به ویژه ناشران علمی و تخصصی باید به سمت مدل‌ها و کسب و کارهای جدید بروند و آثار خود را به صورت الکترونیک، صوتی و یا چاپی از طریق نمایشگاه‌های مجازی عرضه کنند.
حسینی‌نیک درباره تعطیلی و تغییر کاربری برخی ناشران و کتابفروشان نیز بیان کرد: تعدادی از ناشران و کتابفروشان با شیوع ویروس کرونا موقتاً تعطیل شدند. البته این مسئله فقط به دلیل شیوع کرونا نبوده و افزایش روزافزون گرانی کاغذ، زینک و هزینه‌های چاپ نیز عامل مهمی بوده است و امروز هر کتابی قابل سرمایه‌گذاری نیست. هزینه تولید بعضی کتاب‌های رنگی دانشگاهی مانند کتاب‌های حوزه پزشکی به میلیارد تومان می‌‌رسد و این سرمایه‌گذاری در حوزه کتاب‌های علمی تقریباً از عهده بخش خصوصی خارج است.
هفته کتاب فرصت ارزیابی یا برنامه‌های نمایشی
این ناشر در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه در شرایط فعلی که هفته کتاب برگزار می‌شود، چه برنامه و فعالیتی می‌تواند در رونق کتاب و کتابخوانی مؤثر باشد، بیان کرد: در هفته کتاب که جشنواره کتاب است، مناسب‌ترین زمان برای ارزیابی حوزه نشر کتاب و مسائل کتاب و کتابخوانی است و به جای اینکه کارهای فیزیکی و نمایشی انجام شود، باید از متخصصان حوزه فرهنگ و کتاب دعوت و جلساتی برگزار شود تا بررسی کنند در حوزه نشر کتاب چه مخاطراتی بوده و چگونه می‌توان برای آینده برنامه‌ریزی کرد. ما در مجموع، عادت به مشورت و مفاهمه نداریم؛ از این رو در هفته کتاب مهمترین کار، مذاکره و مفاهمه با حضور اهل فن از جمله ناشران، چاپخانه‌داران، کتابفروشان، نویسندگان، مدیران کتابخانه‌ها، صاحبان کسب‌وکارهای جدید و اپلیکیشن‌های کتاب الکترونیک و ... است تا راهکاری برای فعالیت خود بیابند.
حسینی‌نیک در پایان با اشاره به اینکه در همین شرایط موجود، ناشرانی هستند که در وضعیت خوبی به سر می‌برند و این طور نیست که همه ناشران از این وضعیت آسیب دیده باشند، گفت: آنها قبل از شیوع کرونا به روش‌های جدیدی که در دنیا وجود دارد روی آوردند و سایت‌ها و صفحه‌های فعالی در فضای مجازی داشتند. پس وقتی شرایط تغییر کرد، اتفاق خاصی برای آنها نیفتاد.