مهدی عمرانلو معتقد است؛ ناشران و کتاب‌فروشان باید به‌گونه‌ای برای آینده حرفه‌ای خود برنامه‌ریزی داشته باشند که بعد از کرونا کمترین ضربه را بخورند و یک گام روبه‌جلو بروند.
مهدی عمرانلو، مدیر انتشارات آوند دانش و کتابفروشی آوند، با اشاره به وضعیت فعالان نشر در دوره کرونا گفت: شرایط امروز کسبوکار نه فقط در ایران؛ بلکه در سراسر جهان دچار چالش بزرگی شده است. مساله مهم این است که ما در مواجهه با چنین بحران‌هایی، زیرساخت‌های مناسبی در صنایع مختلف؛ ازجمله صنعت نشر نداریم.
وی بر تاثیرات وارد شده به بدنه صنعت نشر در این ایام، تاکید کرد و ادامه داد: چالش‌هایی که کرونا ایجاد کرد، به‌حدی عمیق، سخت و زیان‌بار بوده‌است که حتی کشورهای دارای زیرساخت‌های لازم نیز از آن متاثر شده‌اند. در چنین شرایطی، نبود زیرساخت‌های لازم صدمات زیادی را به صنایع وارد می‌کند.
عمرانلو با بیان اینکه صنعت نشر بیش از سایر صنایع دچار مشکل شده است، عنوان کرد: تاثیری که کرونا بر فعالیت ناشران و کتاب‌فروشان گذاشته است، خیلی زیاد بوده؛تاحدی‌که عملا با یک دوره سه ماهه تعطیلی در کار مواجه بوده‌اند که شرایط کاری آن‌ها را مختل کرد.
نیازهای مردم تغییر کرده است
وی با اشاره به وضعیت این‌روزهای کتاب‌فروشان، گفت: طی سال‌های اخیر رویکرد مردم به کتاب‌فروشان تغییر کرده است و به‌دنبال آن کتاب‌فروشان نیز تغییر چهره و ماهیت دادند، به فروشگاه‌های بزرگتر رفته‌اند و وارد مراکز خرید شدند تا بتوانند پوشش هزینه مناسبی داشته باشند.
مدیر انتشارات آوند دانش با بیان اینکه شیوع بیماری کرونا و به دنبال آن تعطیلی مراکز خرید، تاثیر زیادی بر فروش کتابفروشیها داشته‌است، گفت: با اعلام پروتکل‌های بهداشتی، مراکز تجاری و خرید تعطیل بودند و بعد از بازگشایی هم ترس مردم برای حضور در مراکز عمومی و پرتردد، موجب شد کتابفروشیها رونق گذشته را پیدا نکنند. همین است که گه‌گاه می‌شنویم برخی کتابفروشیها در حال تعطیلی‌اند.
عمرانلو با اشاره به دیگر تاثیراتی که کرونا بر فعالیت کتاب‌فروشان داشته است، توضیح داد: کتاب‌فروشان تقریبا به این نتیجه رسیدند که باید در کار خود، تغییر ماهیت دهند؛ به‌طوری‌که کتابفروشی فیزیکی را با ایده های دیگری جایگزین کنند. مثلا تعداد زیادی از کتابفروشیها در سال‌های اخیر به ایجاد کافی‌شاپ در فضای داخلی خود روی آوردند و این موضوع در ایجاد جذابیت و جذب مشتری موثر بود.
وی یادآور شد: شرایط فعلی جامعه در کرونا همه معادلات و خواسته‌ها را تغییر داده است و باید این انتظار را داشته باشیم که برای خودمان شرایط جدیدی تعریف کنیم. اینکه انتظار داشته باشیم همه‌چیز مثل قبل از کرونا بشود، تقریبا محال است؛ زیرا بسیاری از شرایط و نیازها در جامعه تغییر کرده است.
عمرانلو همچنین درباره تغییر شرایط فعالیت ناشران در این ایام نیز گفت: در این روزها بحث دورکاری کارمندان مطرح شده است و اگرچه بیش از دو دهه است که در اروپا و آمریکا اجرا می‌شود اما در ایران نکته جدیدی است و برای اینکه تردد کمتر شود و خطر بیماری کارکنان کمتر شود، در بخش‌هایی که امکان آن وجود دارد، دورکاری ایجاد شده است.
وی با اشاره به لزوم توجه اهالی نشر به آینده صنعت نشر پس از کرونا عنوان کرد: باید از این فرصت استفاده شود که نیاز مشتری و بازار و کسبوکار را شناسایی کنیم تا با توجه به آن رفتار حرفه‌ای خود را در مجموعه‌مان شکل دهیم. این‌ها از جمله موضوعاتی است که باید اتفاق بیفتد و ما نیز باید شرایط بعد از کرونا را پیش‌بینی کنیم؛ اینکه بعد از کرونا چگونه می‌توانیم این روند را ادامه دهیم و به نقطه قبل برنگردیم.
عمرانلو درباره تجربه انتشارات آوند دانش در ایام بیماری کرونا، گفت: در بخش نشر تقریبا همه فعالان دورکار شده‌اند؛ از صفحه‌بند و ویراستار تا نمونه‌خوان و حتی مدیر نشر که وظیفه هماهنگی با ارشاد و فیپا و مترجم و مولف را بر عهده دارد، دورکاری می‌کنند که نیازی به رفت‌وآمد نباشد و کمتر در معرض برخوردهای اجتماعی قرار بگیرند.
وی با اشاره به فعالیت بخش توزیع افزود: در این بخش تلاش می‌کنیم تا جایی که امکان دارد معرفی کتاب‌ها در قالب فضای مجازی باشد، سفارش‌ها به‌صورت تلفنی گرفته شود و به جز موارد خاص که نیاز به مراقبت از بازار و کنترل محصولات در کتابفروشیها اجتناب‌ناپذیر است و برخی از همکاران ما در این زمینه ناچار به‌حضور هستند که البته آن‌هم محدود است.
تغییر رفتار مشتری و لزوم تغییر بازار
وی با بیان اینکه همه این مسائل ما را به این سمت سوق می‌دهد که ارتباط فیزیکی کمتری با مخاطب داشته باشیم، گفت: بررسی پنج ماهه بازار کتاب نشان می‌دهد که رفتار مشتری تغییر کرده و نوع سفارش مشتریان نیز به تناسب آن تغییر کرده است. به‌عنوان مثال؛ روند فروش کتاب‌های کودک با افت مواجه است؛ زیرا بخش زیادی از فروش کتاب کودک برخلاف بخش بزرگسال، نیازمند حضور کودکان در کتابفروشیها است.
عمرانلو ادامه داد: حضور کودکان و نوجوانان در کتابفروشیها از یک سو والدین را تشویق به خرید کتاب می‌کند؛ از سوی دیگر بچه‌ها خودشان می‌توانند به سراغ قفسه کتاب بروند و انتخاب کنند. در کنار همه این مسائل، تعطیلی مهدهای کودک و مدارس فروشی که از طریق این کانال‌ها انجام می‌شد را متوقف کرده است.
مدیر کتابفروشی آوند با اشاره به جایگاه فضای مجازی در زمینه فروش کتاب گفت: اگرچه در بررسی میزان فروش و تعداد و رقم ممکن است، فضای مجازی و فروش مجازی جایگزین فروش می‌شوند اما اگر به‌صورت موضوعی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که فروش برخی از کتاب‌ها که نیازمند حضور فیزیکی مشتری است با افت فروش روبه‌رو شده‌اند.
به گفته وی، بخش زیادی از مشتریان کتابفروشی ما مهدهای کودک بودند که عملا با تعطیلی مهدها، فروش کتاب کودک ما از بین رفته است اما شرایط اجبار بازار نشان می‌دهد که مشتری نیاز خود را از طریق خرید اینترنتی انجام می‌دهد و فضای مجازی نقش پررنگ‌تری در این زمینه ایفا می‌کند.
عمرانلو با اشاره به برخی آمار و ارقام در این زمینه توضیح داد: آمارها نشان داد بعضی از مراکزی که بر فروش اینترنتی متکی هستند، افزایش فروش قابل توجهی داشتند و این میزان چشمگیر بوده است.
رشد 32 درصدی آمازون
عمرانلو در پاسخ به سوال ایبنا درباره وضعیت ناشران و کتاب‌فروشان سایر کشورها در دوران کرونا گفت: همه کشورها از کرونا و مشکلات آن تاثیر گرفتند؛ اما بحث مهم فراهم‌بودن زیرساخت‌های لازم فرهنگی و اجتماعی در میان مردم است که از سالیان قبل وجود داشته است.
وی افزود: در غرب ناشری مثل وایلی اگر کانال فروش فیزیکی و موسسات آن تحت تاثیر کرونا قرار گرفته، اما در مقابل می‌بینیم آمازون با ۳۲ درصد افزایش فروش در این مدت روبه‌رو بوده‌است. این تجربه نشان می‌دهد ناشرانی که فقط به یک کانال فروش متکی نیستند، می‌توانند در این بحبوحه‌ها موفق‌تر عمل کنند و سایر هزینه‌های خود را پوشش دهند.
عمرانلو با بیان اینکه وایلی اگر در فروش فیزیکی موفق نباشد، آمازون ضرر عدم فروش فیزیکی او را جبران می‌کند، افزود: در کشورهای اروپایی و آمریکایی، حمایت‌های مختلفی از صنعت نشر می‌شود. به‌عنوان مثال؛ در برخی کشورهای اروپایی کمک بلاعوض به ناشران و شرکت‌های فعال حوزه کتاب داده می‌شود و در کنار آن وام‌های بدون بهره به فعالان این بخش پیشنهاد شده‌است.
وی یادآور شد: به‌نوعی می‌توان گفت چون ناشران در کشورهای دیگر به بعد اقتصادی و بازاریابی خود توجه داشتند، شاید بهتر بتوانند خود را از این مهلکه بیرون بیاورند.
تغییر اساسی فعالیت کتابفروشی در سال‌های پیش رو
عمرانلو با بیان اینکه کتاب‌فروشان قطعا تغییر اساسی در سال‌های پیش رو خواهند داشت، گفت: به نظر نمی‌آید اداره کتابفروشی با این وضعیت و شکل و شمایل کنونی مقرون به‌صرفه باشد؛ بلکه باید به فکر تغییرات جدی و اساسی در کار و حرفه‌شان داشته باشند.
وی در ادامه صحبت‌های خود عنوان کرد: اگر بخواهیم رویکرد فروش اینترنتی را به کتابفروشیها اضافه کنیم؛ عملا ماهیت خود را از دست می‌دهند و بعد از مدتی به این نتیجه می‌رسند که هزینه کردن بابت فضای فیزیکی منطقی نیست. هرچند فکر می‌کنم به‌مرور شرایط ما را به این سمت می‌برد که کمتر شاهد فعالیت کتابفروشیها فیزیکی باشیم و الان نمی‌توان به طور جدی در این زمینه نظر داد.
عمرانلو با اشاره به اقبال مردم از خرید اینترنتی گفت: وقتی درصد بالایی از خرید مردم در حوزه‌های مختلف به شکل اینترنتی است، عملا کتاب هم که سهم کمی در سبد خرید خانواده‌ها دارد، از این قضیه مستثنی نخواهد بود. فکر می‌کنم باید به این قضیه نگاه عمیق‌تری داشته باشیم و این پیش‌بینی باید در میان ناشران و کتاب‌فروشان باشد که الان چه اقدام و تغییری انجام دهیم که صنعت نشر ما بعد از کرونا کمترین ضربه را بخورد و یک گام به جلو بروند.
وی تاکید کرد: کتاب‌فروشان نسبت به دیگر فعالان حوزه نشر در این موضوع آسیب‌پذیرتر هستند؛ از آنجایی که ما همیشه برای تغییر مقاومت می‌کنیم اما تغییر اجباری هیچ مقاومتی ندارد و مثل این است که در یک رودخانه پرشتاب افتاده‌ایم و باید خود را با سرعت آب وفق دهیم.
عمرانلو لازمه این موضوع را شناخت جامع و کامل از حوزه نشر دانست و گفت: برای این موضوع باید نگاه درستی به زیرساخت‌ها داشته باشیم و هدف‌گذاری‌ها را نیز مدنظر داشته باشیم و بدانیم که چه می‌خواهیم و به کجا می‌خواهیم برسیم و از موازی‌کاری‌ها و تولید کتاب‌های تکراری جلوگیری شود تا موفق‌تر باشیم.
به گفته مدیر کتابفروشی آوند، لازمه موفقیت در صنعت نشر این است که به این حرفه دید کاملا اقتصادی داشته باشیم و اگرچه دیدگاه فرهنگی را به عنوان یک هدف دنبال می‌کنیم و مانند هر کسب و کار دیگری آن را یک کار سودده ببینیم و اگر سرمایه‌ای برای این کار می‌گذاریم فعالیت اقتصادی آن را دنبال کنیم.