با وجود اینکه آمارها از رشد فروش ریالی در بخش کودک و نوجوان خبر می‌دهد، ناشران می‌گویند که مردم با تعداد اندک عناوین غرفه‌های آنها را ترک می‌کنند، کتاب گران شده و سهم کودک نیز از کتاب آب رفته است.
ناشران کودک و نوجوان یکی از بخش‌های پراستقبال هر ساله نمایشگاه کتاب تهران به شمار می‌رود، امسال نیز با وجود محدودیت‌های ناشی از کرونا این بخش خالی از استقبال و رونق نیست. اما ناشران شرکت‌کننده در سی و سومین رویداد بزرگ فرهنگی کشور چندان نه از شرایط نمایشگاه راضی هستند و نه از آنچه که در این بخش از صنعت نشر می‌گذرد.
نادر قدیانی، مدیر انشارات قدیانی در این زمینه می‌گوید: طبیعتا فروش ریالی در این دوره نمایشگاه به نسبت سالهای گذشته رشد داشته است و در بخش کودک شاید ما با رشد 30 درصدی هم مواجه باشیم، اما این رشد رشد مثبتی نیست، چرا که به لحاظ فروش تعداد عناوین، ما با کاهش 50 درصدی مواجه هستیم.
قدیانی: سقوط ناشران کودک و نوجوان در فروش تعداد عناوین
وی ادامه می‌دهد: خانواده‌ای که در دوره‌های قبل یک سبد کتاب شامل چند ده عنوان خرید می‌کرد، حالا با همان وجه تنها چند عدد کتاب خریداری می‌کند. بنابراین ما از لحاظ فروش تعداد عناوین سقوط کرده‌ایم.
انتشار کتاب کودک نمی‌صرفد/ از تولید کتاب 4 رنگ دست کشیده‌ایم
قدیانی انتشار کتاب با چاپ چهار رنگ را که از ملزومات نشر کودک است، دیگر مقرون به صرفه ندانسته و می‌گوید: حدود سه سال است که ناشران کمتر به سراغ انتشار کتاب‌هایی به این شکل می‌روند، قیمت کاغذ گلاسه 4 تا 5 برابر شده است، زینک ده برابر شدن قیمت را در سالهای گذشته تجربه کرده است، بنابراین برای ناشر نمی‌صرفد که کتاب چاپ 4 رنگ منتشر کند، ناشران از انتشار کتاب کودک دست کشیده‌اند، ما نیز دست کشیده‌ایم، منتهی چون حدود 500 عنوان از قبل در انتظار نشر داشتیم همان‌ها را منتشر می‌کنیم و سفارش جدید قول نمی‌کنیم.
وی ادامه می‌دهد: برخی ناشران که چندان علاقه‌ای به فرهنگ ندارند، با همان کاغذ تحریر و مقوای پشت طوسی که مناسب کتاب کودک است اقدام به انتشار می‌کنند، اما تولید ناشران معتبر که در حوزه کودک 4 رنگ کار می‌کنند هر روز کاهش پیدا می‌کند.
مردم از نمایشگاه فیزیکی بیشتر استقبال می‌کنند
قدیانی با اشاره به اینکه مردم از نمایشگاه فیزیکی بیشتر استقبال می‌کنند، ادامه می‌دهد: فروش ما در نمایشگاه مجازی در دوره‌های پیش چند برابر فرش مجازی این دوره شده است، این نشان می‌دهد که مردم از نمایشگاه فیزیکی بیشتر استقبال می‌کنند.
در حالیکه مدیر انتشارات قدیانی در این دوره بر کاهش فروش عنوانی ناشران کودک به دلیل گرانی کتاب تاکید دارد، ناشران دیگری نیز آن را تأیید می‌کنند.
محمدرضا توکل‌صدیقی، مدیر انتشارات صابرین، نیز ضمن تایید کاهش فروش در بخش کودک در این دوره می‌گوید: علاوه بر اینکه تعداد عناوین فروش کاهش داشته در مبلغ ریالی نیز با کاهش مواجه بودیم، پنجشنبه دومین روز نمایشگاه روز نسبتاً خلوتی بود و با پنجشنبه اول سالهای دیگر قابل قیاس نبود.از سوی دیگر فروش مجازی موجب شده بخش عمده‌ای از خریداران این بخش که شهرستانی‌ها بودند، به نمایشگاه حضوری نیایند.
توکل: برگزاری فیزیکی نمایشگاه نه مقرون به صرفه است و نه توجیه اقتصادی دارد
وی ادامه می‌دهد: البته من معتقدم که نمایشگاه کتاب تهران باید به سمت نمایشگاه مجازی حرکت کند، برگزاری فیزیکی نمایشگاه نه مقرون به صرفه است و نه توجیه اقتصادی دارد، اینکه در قالب یک صرفا نمایشگاه برگزار کنیم و مردم و ناشران با هم آشنا شوند، بد نیست، اما باید فروشگاه را صرفاً مجازی کنیم.
مدیر انتشارات صابرین با بیان این مطلب که در بخش ناشران عمومی هم غرفه دارد، می‌گوید: نمایشگاه در بخش بزرگسال خلوت‌تر از بخش کودک است و به نظر می‌رسد که فروش نیز کمتر است.
بنا به گفته توکل صدیقی؛ ضعف‌هایی در برگزاری این دوره به چشم می‌خورد، مواردی که به لحاظ زیرساختی، مدیریت باید در اخیار بخش کودک قرار می‌داد، با نقص همراه بود، در یکسری سالن‌ها برق‌کشی و کف‌سازی خراب بود. بعد از دو سال وقفه نسبت به قبل هم در اجرا با تاخیر همراه بودیم و هم کیفیت لازم وجود نداشت.
توکل‌صدیقی تجدید چاپ را برای ناشران کودک و نوجوان مقرون به صرفه خوانده و ادامه می‌دهد: با هزینه‌های تولید فعلی خیلی از ناشران تولید جدید ندارند، برخی از ناشران از این حرفه بیرون رفته‌اند و طبیعی است مابقی هم اگر روی تجدید چاپی‌ها متمرکز نشوند، فروش خود را از دست خواهند داد.
به نظرمی‌رسد عمده ناشران کودک و نوجوان روی کاهش فروش عناوین کتاب در این بخش متفق‌القول باشند، این مهم را می‌توان با مشاهده کیسه‌های خرید خانواده‌هایی که از این بخش خارج می‌شوند نیز دریافت، البته در این بخش امسال فروش کالایی غیر از کتاب بسیار کمرنگ‌تر از سالهای گذشته شده است، شاید این نکته را بتوان به محرومیت کانون پرورش فرهنگی کودک و نوجوان از حضور در این دوره به دلیل عرضه کالای غیر از کتاب در آخرین دوره مرتبط دانست.
از سوی دیگر ناشران بخش کودک و نوجوان معتقدند که نمایشگاه مجازی چندان مناسب این بخش نیست، از یک سو عمده خانواده‌ها به بازدید از نمایشگاه به عنوان یک تفریح برای کودکانشان نگاه می‌کنند و از سوی دیگر کودکان نیز اغلب دوست دارند که کتاب را از نزدیک ببیند و در فضای کتاب و کتابخوانی قرار بگیرند، شاید از همین رو باشد که عبدالعظیم فریدون رئیس انجمن ناشران کودک و نوجوان معتقد است که نمایشگاه مجازی کتاب برای بخش‌های آموزشی و دانشگاهی بیشتر مناسب است تا بخش کودک. چون خانواده‌ها ترجیح می‌دهند با بچه‌ها برای خرید کتاب به یک گردش نیم‌روزه بیایند.
فریدون: اجحاف در حق بخش کودک نمایشگاه کتاب/ بخش کودک از یارانه‌ها بهره نبرد
فریدون با اشاره به نبود یارانه برای مصرف‌کنندگان بخش کودک و نوجوان ادامه می‌دهد: من از مسئولان برگزار کننده نمایشگاه کتاب تهران در خواست داشتم که سهم بخش کودک در یارانه‌های بخش مجازی را اختصاص دهند، آنها نیز قول دادند که این اتفاق رخ دهد، اما در نهایت بخش کودک از یارانه‌ها در این دوره بهره نبرد. در سالهای گذشته بن‌کارت‌ها و بن‌‌های کاغذی برای این بخش اختصاص می‌یافت، اما امسال تنها به به دانشجویان و طلاب یارانه اختصاص یافت و از این نظر به بخش کودک اجحاف شد.
وی با اشاره به فروش در این بخش و میزان استقبال نیز ادامه می‌دهد: پنجشنبه و جمعه گذشته استقبال قابل توجه بود و فروش ما خوب بود، اما در سایر روزها چنین نبود.
یکی از نواقص بخش کودک این دوره نمایشگاه فضایی بود که به آن اختصاص یافته بود، طبقه منهای یک رواق شرقی مصلی. ناشران بسیاری از کثیفی این مکان در روزهای نخست گلایه داشتند، گرد و خاک عامل مهمی در نارضایتی ناشران این بخش بود، موضوعی که فریدون نیز به آن اشاره کرده و می‌گوید: جز شبیستان هیچ نقطه مصلی برای ناشران خوب نیست، بخش کودک کفپوش موزاییک دارد، چون از چند جهت باز است گرد و خاک بسیار دارد، این هم به کتاب‌ها آسیب می‌زند و هم به مخاطبان ما که کودک و نوجوان هستند.
اما فارغ از مسائل ظاهری بخش کودک و نوجوان نمایشگاه امسال نکته‌ای که بسیار به چشم می‌آید و بنا به گفته ناشران راه گریزی نیز از آن نیست، تغییراتی است که در بدنه نشر کودک و نوجوان رخ داده است. سالهاست که نشر کودک و نوجوان به سمت آثار ترجمه‌ای پیش رفته است، مخاطبان نیز ترجمه‌ها را بیشتر می‌پسندند و این یعنی ناشر به دلایل اقتصادی از بار تولید کاسته است.در این دوره نیز شمار تجدیدچاپی‌ها در نمایشگاه کتاب بر چاپ اولی‌ها غلبه کرده است، آمارهای نشر در سال گذشته نیز موید این مطلب است.
سبقت تجدید چاپ از چاپ اول در حوزه نشر کودک و نوجوان
فریدون که پیش از این نیز درباره کاهش چاپ اولی‌ها در نشر اظهار نگرانی کرده بود، می‌گوید: در حوزه کتابهای تالیفی و مناسب ناشران خوب تعداد چاپ اولی‌ها نسبت به تجدید چاپی‌ها مناسب نیست. در حوزه نشر کودک و نوجوان به طور کل تجدید چاپ رواج بیشتری یافته است، چرا که هزینه‌های کمتری برای ناشر نیز در پی دارد.
مدیر انتشارات محراب قلم ادامه می‌دهد: هزینه‌های تولید وقتی بالا می‌رود، طبیعی است که ناشر به سمت ترجمه‌ها و تجدید چاپی‌ها روی بیاورد، در حوزه ترجمه که کتابهای زرد بیشتر است این اتفاق پررنگ‌تر رخ می‌دهد.
نشر کودک و نوجوان در ایران یکی از نقاط عطف صنعت نشر به شمار می‌رود، سکوی پرش نشر ایران به بازارهای جهانی در این حوزه قرار دارد، بنا به گفته مدیران آژانس‌های ادبی ناشران کشورهای دیگر همواره طالب کتابهای کودک و نوجوان ایران هستند و ازاین نظر ما ظرفیت ویژه‌ای را داریم. از سوی دیگر برتری‌های ایران در حوزه تصویرگری کتاب کودک و نوجوان نیز حائز اهمیت است، شاید بد نباشد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت جدی‌تر به مطالبه سالهای اخیر ناشران این بخش یعنی برگزاری نمایشگاه تخصصی کتاب کودک و نوجوان بیشتر بیاندیشند.