توزیع کتاب در کشور همواره یکی از پرچالش‌ترین فعالیت‌های حوزه نشر به شمار می‌آید؛ کاری که به گفته برخی از فعالان این صنعت، ابتر باقی مانده و بسیاری از موزعان در توزیع کتاب نتوانسته‌اند موفق عمل کنند. انتخاب سلیقه‌ای کتاب توسط موزعان، کمتر دیده شدن سهم ناشران استانی برای توزیع کتاب‌هایشان در گستره کشوری و مباحثی از این دست، موجب شده است که ناشران خودشان دست‌به‌کار شوند و با فروش مستقیم کتاب‌هایشان، گوی سبقت را از موزعان و کتاب‌فروشان بربایند.
 
این موضوع با گلایه توزیع‌کنندگان و کتاب‌فروشان زیادی روبه‌رو شده است؛ اما به‌نظر می‌رسد در آینده با توسعه فناوری‌های نوین و حضور آن‌ها در صنعت نشر، به‌مرور نقش سایر حلقه‌های صنعت نشر هم دستخوش تغییر خواهد شد. عباس حق‌روستا، مدیر پخش کتاب سرزمین در این زمینه، با اشاره به ضرورت ایجاد همراهی صنفی برای برخورد با فروش کتاب با تخفیف توسط ناشران، بر لزوم تغییر شیوه‌های پرداخت موزعان و کتاب‌فروشان به ناشران تاکید کرد.
 
شما به عنوان یک موزع کتاب، با توجه به توسعه فروش آنلاین کتاب، آینده فعالیت در این حوزه را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
طی دو سال اخیر و به دنبال شیوع کویید 19 فروش آنلاین و خرده فروشی کتاب در کشور ما زیاد شده است. این موضوع، علاوه بر فعالیت توزیع‌کنندگان، بر فعالیت کتاب‌فروشان هم تاثیرگذار بوده است؛ به‌خصوص کتاب‌فروشی‌های محلی و خصوصی. اینکه مخاطبان به‌مرور زمان عادت کنند، کتاب را درب منازل خود دریافت کنند، بخش زیادی از فروش کتاب‌فروشی‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. در این زمینه معتقدم که ناشران نباید این دخالت را در کار توزیع و خرده‌فروشی می‌کردند و اگر قرار بود فروش آنلاین انجام شود بهتر بود توسط کتاب‌فروشان و مراکز پخش این کار انجام شود و هر کدام جایگاه واقعی خود را داشتند.
 
پس شما معتقدید که ناشر نباید به کار خرده‌فروشی وارد شود. تبعات این موضوع را چه می‌دانید؟
بله. نباید وارد شود، به‌خصوص که برگ برنده فروش کتاب با تخفیف را در دست دارد. اگر هم می‌خواهد فروش کتاب انجام دهد، باید 40 درصدی روی جلد کتاب را محاسبه و کم کند؛ بعد ببیند آیا می‌تواند همان کتاب را با تخفیف بفروشد؟ متاسفانه سیاست‌های کلان در طول این سال‌ها به گونه‌ای بوده است که گویا مراکز پخش و کتاب‌فروشان واسطه‌های مخربی هستند که باید از بین بروند. مساله‌ای که وجود دارد این است که در این مدت نقش کتاب‌فروش و ناشر تغییر کرده است؛ کتاب‌فروشی‌ها به نمایشگاه تبدیل شده‌اند و مراکز نشر به فروشگاه؛ به‌طوری که مخاطب برای دیدن کتاب به کتاب‌فروشی می‌رود و بعد از سایت ناشر کتاب را با تخفیف خریداری می‌کنند. در این میان نقش کتاب‌فروشان واقعا دیده نمی‌شود و زمانی هم که کتاب‌فروشی نباشد، طبیعتا مراکز پخش هم از بین می‌‌روند.
 
فروش کتاب با اعمال تخفیف، همواره با استقبال مردم روبه‌رو می‌شود و به نظر می‌رسد ناشران با توسل به این موضوع، مشتریان سایت‌های خود را حفظ می‌کنند.
بله. ناشران با اهرم تخفیف با کتاب‌فروش مقابله می‌کنند؛ یعنی همان تخفیفی را به کتاب‌فروش می‌دهند به خریدار سایتشان هم می‌دهند. این تخفیف، مشکل‌ساز است زیرا اگر ناشری بخواهد کتابش را بفروشد، با 25 درصد تخفیف و ارسال پستی، این کار به راحتی انجام می‌شود و نتیجه اینکه کتاب‌فروشی که باید فروشگاه باشد، نمایشگاه می‌شود. در این زمینه معتقدم سلاح تخفیف، خیلی مخرب است و باید با مشارکت صنف و رایزنی با سیاستگذاران مسائل فرهنگی جلوی این کار را گرفت. زیرا یکسری از کتاب‌فروشی‌های کوچک در تهران و شهرستان‌ها توان رقابت با این تخفیف‌ها را ندارند و مشتریان خود را به‌مرور زمان از دست می‌دهند. با این وضعیت ممکن است سال آینده بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها در سهرهای کوچک شرایط سخت‌تری تجربه کنند و نتوانند از پس تعهدات خود بر بیایند.
 
به‌نظرتان چه باید کرد، راهکار یا پیشنهاد خاصی دارید؟
معتقدم که جلوی فروش آنلاین را نمی‌توان گرفت اما جلوی تخفیف را می‌شود گرفت و با کتاب‌فروش مذاکره کرد که تخفیف بیشتری بگیرد اما پرداخت‌های نقدی داشته باشد تا ناشر هم بهانه چک بلند مدت را نداشته باشند. در این زمینه کتاب‌فروشی‌ها باید با ناشران همراهی کنند و در این شرایط، هزینه کتاب‌ها را دیر پرداخت نکنند، باید برای جلب توجه ناشران و ایجاد نقدینگی برای آن‌ها پرداخت‌‌ها را با چک‌های هفت یا هشت ماهه انجام ندهند. با توجه به شرایط اقتصادی کنونی بسیاری از ناشران به دنبال این هستند که زودتر به نقدینگی برسند و سراغ خرده‌فروشی می‌روند.
 
ما در این صنعت با افرادی روبه‌رو هستیم که هم ناشرند، هم موزع و هم کتاب‌فروش، این افراد چه تاثیری در حرفه شما دارند؟
همانطور که گفتید ما افرادی در این صنف داریم که ناشر، موزع و کتاب‌فروش هستند که خودش یک آفت بزرگی است؛ زیرا او در یک لحظه هم تولیدکننده است، هم توزیع‌کننده و هم کتاب‌فروش. این فرد می‌تواند هم تخفیف بدهد، هم انحصار پخش کتابش را داشته باشد و هم کتاب خوش‌فروش خود را به سایر مراکز پخش ندهد و بگوید ندارم؛ ولی کتاب را از طریق سایت‌های خود بفروشد. متاسفانه ما با این شیوه ناصادقانه روبه‌روییم؛ به‌طوری که این افراد کتابی را  که به سایر مراکز پخش می‌گوید موجود نیست روی سایتشان موجود دارند و می‌فروشند.
 
موزعان برای به‌روزرسانی فعالیت‌هایشان و پایایی خود در صنعت نشر چه اقداماتی باید انجام دهند؟
موزعان بزرگ‌تر و کسانی که نقدینگی بیشتری دارند در پروسه به‌روزرسانی آسیب زیادی نمی‌بینند و به فعالیت خود ادامه می‌دهند. اگر هم اتفاقی رخ بدهد به وضعیت کلان کشور و معیشت مردم برمی‌گردد. از گذشته تاکنون موزع نقش یک بنکدار را داشته است؛ ناشر تولیدکننده کتاب بوده و او به عنوان بنکدار کتاب را به‌دست خرده‌فروش یا همان کتاب‌فروش می‌داده است. مراکز پخش قدیمی و معتبر وقتی به‌صورت نقد یا غیرنقد از ناشر کتاب خریداری می‌‌کند، تعاملی دیرینه با همدیگر دارند و می‌توانند در این شرایط به حیات خود ادامه دهند. اما مراکز پخشی که بخواهند فقط به صورت اعتباری کار کنند و نخواهند بخشی از پرداختی خود را به‌صورت نقد به ناشر پرداخت کنند، دچار مشکل جدی می‌شوند. در این زمینه فکر می‌کنم هم مراکز پخش و هم کتاب‌فروشان بیش از 50 درصد پرداخت‌های خود را به‌صورت نقد به ناشران بدهند تا چرخه تولید آن‌ها حرکت داشته باشد، گردش کار داشته باشند و بتوانند با توجه به افزایش قیمت‌ها نقدینگی لازم برای تولید آثار جدید را داشته باشند. این کار نه فقط به نفع ناشران است؛ بلکه چرخه توزیع و فروش کتاب را نیز بهبود خواهد بخشید. شیوه خرید و فروش کتاب در صنف به صورت مدت‌دار چون قبلا تورم قیمت‌ها بالا نبود جواب می‌داد، اما الان اگر کسی بخواهد این کار را انجام بدهد مراکز پخش و ناشران تمایلی ندارند که با چک هفت ماهه خریداری کنند و این زمان‌ها کوتاه‌تر شده است. البته ایرادی ندارد زیرا وقتی فروش می‌رود باید پرداخت شود؛ چون این پول از چرخه کار کتاب در تولید، توزیع و کتاب‌فروشی خارج نمی‌شود.
 
پس شما پرداخت‌های نقدی را یکی از عوامل اصلی بهبود این مساله می‌دانید؟
فکر می‌کنم که تغییر در شیوه‌های پرداخت موزعان به ناشران به ادامه حیات آن‌ها کمک می‌کند، مساله اینجا است که انباشت نقدینگی این وسوسه را ایجاد می‌کند که بسیاری از فعالان نشر از این حوزه خارج شود اما اگر نقدینگی وجود داشته، باید بار دیگر سرمایه‌گذاری روی تولید می‌شود. فکر می‌کنم بخش مهمی از این معضل با پرداخت حداقل 50 درصد نقدی موزعان و کتاب‌فروشان به ناشران می‌تواند مساله خرده‌فروشی در ناشران را حل کند. زیرا پرداخت‌های بلندمدت دردسرساز است و رغبت همکاری را در وضعیت کنونی در میان صنف کم می‌کند. الان وضعیتی ایجاد شده است که نقد خریدن و نقد فروختن را همه باید در برنامه کارشان قرار دهند تا بتوانند در این وضعیت ادامه دهند و مساله دیگر عدم کار موازی تولیدکننده یا توزیع کننده و کتاب‌فروش است.