امروز، شنبه ششم دیماه درهای محل دائمی نمایشگاههای بینالمللی تهران به روی فعالان، دستاندرکاران و مهمانان بیستویکمین نمایشگاه بینالمللی چاپ و بستهبندی گشوده میشود.
بیش از دو دهه از فعالیت این نمایشگاه تخصصی میگذرد و اگرچه این نمایشگاه هم مثل هر نمایشگاهی، نقاط قوت و ضعف و تاثیرات صنفی بسیاری دارد، هیچگاه عملکرد آن به بحث گذاشته نشده است. البته در این سالها شاهد گلایههایی گوناگونی از سوی فعالان صنف چاپ و بستهبندی بودهایم؛ گلایههایی که بعضاً از روی دلسوزی هستند و البته گاهی هم اظهارنظرهایی میشوند که شاید چندان از سر دلسوزی نباشند. به هر تقدیر با گذشت بیش از بیست دوره از برگزاری نمایشگاه تخصصی چاپ و بستهبندی در گزارش اجمالی کارنامه آن را مرور میکنیم.
"بستهبندی"یا "چاپ"؟
نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران را میتوان مهمترین رویداد صنعت چاپ و بستهبندی کشور دانست. این نمایشگاه قرار است مأمنی برای ارائه آخرین دستاوردهای داخلی و بینالمللی صنعت چاپ و صنایع جانبی باشد.
بازارسازی برای عرضه محصولات صنعت چاپ و آشنایی با فناوریهای نوین از دیگر اهداف این نمایشگاهند اما «چاپ» عضو تقریباً همیشه غایب این نمایشگاههاست و «صنعت چاپ» تحتالشعاع «صنعت بستهبندی» قرار میگیرد. دلیل عمده این موضوع هم این است که ماشینآلات صنعت چاپ، سنگین و حجیماند و عملاً جابهجایی آنها و انتقالشان به محل نمایشگاه، ناممکن یا بسیار مشکل است و برخی کارشناسان، این موضوع را دلیل حضور نداشتن شرکتهای تولیدکننده ماشینآلات چاپ در نمایشگاه میدانند. ارائه نشدن فناوریهای جدید را هم شاید بتوان یکی دیگر از آسیبهای جدی این نمایشگاه دانست. اگرچه شرکتهای خارجی حضور نسبتاً کمرنگی در این نمایشگاه دارند اما متاسفانه همین حضور حداقلی موجب شده این شرکتهای عمدتاً اماراتی و ترکیهای به عنوان رقبای چاپخانههای ایرانی، بخشی از سفارشهای چاپ را به خارج از مرزهای ایران بکشانند. یکی دیگر از انتقادهایی که به این نمایشگاه وارد است، غلبه بخش بستهبندی بر چاپ است. اگرچه از یکیدو ماه پیش از برپایی نمایشگاه، فعالان این حوزه خود را برای حضوری پررنگ در این رویداد آماده میکنند اما وجود دستگاههای بستهبندی در حوزههای گوناگون، همواره گلایههای دستاندرکاران صنعت چاپ را همراه داشته است.
نمایشگاه بینالمللی غیربینالمللی!
عنوان مهمترین رویداد صنعت چاپ و بستهبندی «نمایشگاه بینالمللی» چاپ و بستهبندی تهران» است، اما نکته اینجاست که این نمایشگاه با وجود پسوند پرطمطراق «بینالمللی» خیلی هم بینالمللی نیست! و رنگوبوی بینالمللی ندارد. اگرچه این نمایشگاه باید زمینه بازاریابی و تعاملات را در داخل کشور فراهم کند، وجهه بینالمللی بودن آن و نیازی که منطقه به صنعت ما دارد، این توقع را ایجاد میکند که علاوه بر شرکتکنندگان خارجی باید بازدیدکنندگانی هم در نمایشگاه حضور داشته باشند. طبیعتاً انتظار نداریم که بازدیدکنندگانی از کشورهای اروپایی به این نمایشگاه بیایند اما با توجه بنیه ضعیف کشورهایی چون عراق، افغانستان، تاجیکستان و آذربایجان در فناوریهای جدید صنعت چاپ، فراهم کردن بستر حضور آنان در نمایشگاه صنعت چاپ تهران خواستهای منطقی است و حضور نمایندگانی از این کشورها زمینه را برای بازاریابی و بازارسازی صنعت چاپ کشورمان فراهم میکند. صنعت چاپ کشور اگرچه کاملاً بهروز نیست و فاصله زیادی با کشورهای پیشرفته دارد، میتواند نیازهای فعلی کشورهای منطقه را در حوزههای گوناگون مرتفع کند اما برنامهریزیهای نادرست، این فرصتها را میسوزاند و بازارهایی خوب و بکر از دست میروند.
مشکلات دیگری چون نبود شیوههای آمارگیری دقیق در مبادی ورودی نمایشگاه و غرفهها موجب میشود اطلاعات کاملی از بازدیدکنندگان خارجی و نیازهایشان نداشته باشیم. این در حالی است که سایر نمایشگاههای چاپ در منطقه مانند نمایشگاه چاپ و بستهبندی ترکیه، پاکستان و دبی هر سال با حجم گستردهای از بازدیدکنندگان خارجی همراهند و آمار این بازدیدکنندگان هم روی سایت این نمایشگاه قرار داده میشود، اما دست نمایشگاه صنعت چاپ ایران از این نظر خالی است.
غایب دیگری به نام "آموزش"
کارگاه و نشستهای آموزشی و تخصصی را میتوان لازمه برگزاری نمایشگاهی بینالمللی تخصصی دانست؛ نمایشگاهی که امکان آموزشهای دانشگاهی و تجربی در آن فراوان است و میتوان در قالب کارگاههایی چندساعته، دستاندرکاران و فعالان این حوزه را با جدیدترین فناوریهای چاپ و مرکب، دستگاههای جدید چاپ و... آشنا کرد. در دورههای قبل، حدود دو تا سه نشست در نمایشگاه برگزار میشدند؛ نشستهایی که اغلب با حمایت مالی شرکتهای بزرگ همراه بودند و البته بخش عمده صحبت سخنرانان به معرفی شرکت و کارکردهای آن اختصاص داشت و فقط بخش کوچکی از آن درباره معرفی دستگاه یا فناوری نوین این شرکت بود. اگرچه این نمایشگاه تخصصی ظرفیت خوبی برای برگزاری نشستهای تخصصی بررسی مشکلات صنعت چاپ و بستهبندی دارد، عموماً از این ظرفیت غفلت میشود.
حمایت از چاپ؛ ضرورتی فراموششده
صنعت چاپ امروز یکی از سودآورترین صنایع جهان است، اما متاسفانه در کشور ما به دلیل مشکلات زیرساختی و قدیمی بودن، نتوانسته به جایگاه شایسته و ارزشمند خود دست یابد. در این میان نمایشگاه چاپ که هر سال توسط مجمع امور صنفی برگزار میشود، منتقدانی دارد که معتقدند «تخصصی نبودن» نمایشگاه یکی از آسیبهای اصلی آن است. کارشناسان معتقدند نمایشگاه باید توسط اتحادیههای صنفی برگزار شود که با ظرایف این صنعت آشنایند و حضور آنان میتواند در برگزاری بهتر و مناسبتر نمایشگاه مؤثر باشد. اگرچه نمایندگانی از اتحادیههای چاپخانهداران، لیتوگرافان و صحافان در شورای سیاستگذاری نمایشگاه حضور دارند، این نمایشگاه پس از دو دهه برگزاری هنوز هم نتوانسته به جایگاه واقعی خود برسد. تنها شاید بازدیدکنندگانی از تهران مشتری و بازدیدکننده این نمایشگاه باشند و بازدیدکنندگان استانی و شهرستانی هم چندان رغبتی برای حضور در نمایشگاه ندارند، زیرا معتقدند نمایشگاه دستاورد جدیدی برای آنان ندارد. این نگاه اگرچه باید تغییر یابد، از این نکته هم نباید غافل بود که لازم ماست جذابیت و ویژگیهایی هم به این نمایشگاه افزود تا بر حجم بازدیدکنندگان آن از تهران و استانها افزوده شود. با وجود اینکه صنعت چاپ صنعتی پایه است، متاسفانه بارها از زبان دستاندرکاران شنیده شده که این صنعت بین مردم و حتی مسؤولان شناخته نشده و تاکنون حمایتهای لازم در این زمینه صورت نگرفته است؛ مشکلاتی چون حمایت اندک دولت در زمینههای بانکی و مالی یکی از مشکلات این صنعت به شمار میآید و موجب شده بسیاری از فعالان این صنعت دلزده و دلسرد باشند. بهنظر میرسد میتوان با ارائه تسهیلات بلندمدت، زمینههای پیشرفت این صنعت را فراهم کرد تا ایران در رقابت با کشورهای همسایه در حوزه چاپ عقب نباشد. فعالان این حوزه میدانند که صنعت چاپ با مشکلات بسیاری مواجه است و تا زمانی که تسهیلات بلندمدت برای آن پیشبینی نشود، نمیتوان به رونق آن امید داشت.
... و اکنون نمایشگاه بیستویکم
بیستویکمین نمایشگاه بینالمللی صنعت چاپ و بستهبندی با حضور ۵۳۰ شرکت داخلی و خارجی ششم تا نهم دیماه جاری از ساعت 9 تا 16 فعالیت میکند. به گفته مسوولان، نمایشگاه امسال به دلیل استقبال شرکتهای داخلی و خارجی با سه سالن بیشتر فعالیت خواهد کرد. برگزارکنندگان نمایشگاه امسال حدود دو هزار شرکتکننده داخلی و خارجی دورنگار و رایانامه ارسال کردهاند که قرار است ۴۰۰ شرکت داخلی و ۱۳۰ شرکت خارجی از میان این تعداد شرکتکننده در نمایشگاه حضور داشته باشند. نمایشگاه امسال در ۷۰۰ غرفه با متراژ ریالی ۱۷ هزار و ۵۰۰ متر و متراژ ارزی حدود ۱۵۰۰ مترمربع برگزار خواهد شد که در این بخش کشورهای ترکیه، چین، آلمان، اسپانیا، ایتالیا، سوئد، هند، ژاپن، کرهجنوبی، تایوان، فرانسه و نمایندگان داخلی شرکتها حضور خواهند داشت و ۱۴ سالن را به خود اختصاص خواهند داد.
به این ترتیب نمایشگاه امسال نسبت به سال گذشته در بخش ریالی ۱۵ درصد افزایش و در بخش ارزی نیز با ۸۰ درصد افزایش مواجه بوده اما در بخش خارجی با توجه به اینکه با سال نو میلادی همزمان شده و به دلیل تحریمها، حوالههای پول با مشکلاتی مواجه میشوند، همه شرکتهای خارجی نتوانستهاند در نمایشگاه چاپ، بستهبندی و ماشینآلات صنعت چاپ شرکت کنند و فقط ۱۳۰ شرکت به ایران میآیند که ۳۰ شرکت از چین، ۳۰ شرکت از ترکیه و بقیه از کشورهای دیگرند.
همچنین تور گردشگری نمایشگاه صنعت چاپ هم در نقاط گوناگون تهران تدارک دیده شده که علاقهمندان و افراد متخصص با ثبتنام در این تورها بتوانند بازدید کامل و کمهزینهای از بیستویکمین نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران داشته باشند. مسوولان نمایشگاه صنعت چاپ و بستهبندی با دانشکده چاپ و دانشکده رنگ هم هماهنگی کردهاند تا نشستهای علمی و آموزشی گوناگون را با حضور کارشناسان این رشته برگزار کنند.