هنر و کتاب ، کارآمدترین ابزار فرهنگی است . اردیبهشت ماه هر سال، زمان و ماه میعاد اهل قلم و خادمان صنعت چاپ و نشر است . نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که بیش از سی سال از اولین دوره برگزاری آن می گذرد و طی این مدت از خانه اولیه اش کوچیده است و به مصلی رسیده است، در این ماه برگزار می شود و حلول این ماه برای آنان که سالی به انتظار نشسته اند آغازی مبارک و میمون است. نمایشگاه بین المللی کتاب تهران ، تنها بازاری برای فروش کتاب نیست که گروهی به قصد ارائه آثار نشر شده و گروهی دیگر به منظور خرید آنها در مکانی معین حضور پیدا کنند، میعادگاهی است که دوستداران کتاب در آن به ملاقات یکدیگر می شتابند و تازه ترین نوع تکنولوژی های چاپ و نشر عرضه می شود . نمایشگاه های جنبی اگر به اندازه خود نمایشگاه ارزش نداشته باشند، بی شک از ارج و اعتبار کمتری نیز برخوردار نیستند. سخنرانی ها متعدد گوناگون که توسط دست اندرکاران عظیم این محفل فرهنگی تدارک دیده می شود، یا ناشران که با دعوت از اهل قلم که آثار آنان را به چاپ می رسانند، این مجلس انس را رونق و تازگی می بخشند . 

نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بزرگترین جایی است که اهل قلم به دیدار یکدیگر نایل می شوند . حضور ناشران خارجی از ملیت های مختلف صورت نمادین ارتباط فرهنگی ایران با دنیای خارج است. هر ناشری سفیر فرهنگ محسوب می شود و با حضور در این گردهمایی عظیم فرهنگی بر ادامه ارتباط با ایران و فرهنگ دوستان ایرانی تاکید می کند. 

خرید کتاب در این رویداد فرهنگی به اندازه ای اهمیت دارد که ناشران گرفتار مضایق مختلف نیز برای برپایی آن روزشماری می کنند، تا رمقی به تن نیم جان این صنعت بدهند و بتوانند با عرضه و فروش قابل توجه آثار نشر شده برای آینده کار خود برنامه ریزی کنند . متاسفانه گرفتاری های مختلف علی الخصوص گرانی کتاب روز به روز بیشتر چهره نشان می دهد و این امر موجب گردیده گروه کتابخوان که عموما دانشجویان هستند در تنگنای بیشتری قرار گیرند و طبعا این امر بر میزان خرید کتاب آنان تاثیر فاحشی می گذارد، همین امر روز به روز بر نگرانی ناشران و اهل قلم می افزاید. اگر کالای فرهنگی خریدار نداشته باشد، به ناچار تولید صورت نخواهد گرفت و این امر فاجعه ای ملی محسوب می شود . 

ملتی که توان کتاب خریدن و خواندن آن را نداشته باشد هرگز بر نردبان ترقی و تعالی صعود نخواهد کرد و راه به جایی نخواهد برد. توسعه فرهنگی و صنعتی با میزان کتابخوانی جامعه نسبت مستقیم دارد؛ به عبارت دیگر ، راه هر نوع ترقی و پیشرفت از مسیر کتاب و کتابخوانی می گذرد. علیرغم حضور رسانه های دیداری و شنیداری در فضای مجازی در عرصه فرهنگ جهانی، هنوز کتاب یکی از کاراترین عوامل پیشرفت انسانی و ابزار ثبات و استواری فرهنگی است. تاثیر رادیو و تلویزیون و فضای مجازی عموما بر بخشی از فرهنگ عمومی است و به لحاظ دایره شمول طیف وسیعی را در بر می گیرد؛ اما به یقین تاثیر آن به ویژه از نظرگاه ماندگاری و عمق به اندازه کتاب جدی نیست. از همین رو نقش کتاب در هویت بخشی به جامعه و تلقی آن انکار ناشدنی است. برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران نشان توجه مسئولان جمهوری اسلامی ایران به این مقوله است . افراد بلند پایه مملکتی هر سال در نمایشگاه حضور می یابند و بر اهمیت این مولفه فرهنگی تاکید می کنند. متاسفانه مشکلات صنعت چاپ و نشر هر سال بیشتر می شود و علی الظاهر چاره ای برای رفع آنها وجود ندارد . 

بی شک همگان بر دشواری هایی که گریبان گیر جوامع در حال گذر است وقوف دارند و همین آگاهی موجب می شود که آنان با توانی مضاعف در گذشتن از موانع و دشواری ها جدیت کنند. ایران نیز از این دست جوامع است. در سال های ابتدایی برگزاری این رویداد فرهنگی- ملی و در دوران بازسازی جامعه جنگ زده، که خود بازمانده نظامی وابسته بود، کاری توانفرسا به نظر می رسید و اهتمامی بسیار می طلبید. در سالهای بعدی نیزبرگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران مشکلات عدیده ای داشت ، اما به یاد داشته باشیم که برگزاری یک جشن ملی فرهنگی با این وسعت نیز تنها و تنها از مسیر آگاهی و تعقل و تدبر و سختکوشی و تلاش می گذرد.اما با کمال تأسف باید اذعان کرد که صنعت نشر کتاب در حال نابودی است و کسی اهتمام جدی برای رفع این معضل نشان نمی دهد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دولت که نزدیکترین مرجع برای حل معضل پیچیده نشر کتاب هستند، هم در عرصه اعتبارات و هم در میدان عمل با مصایق جدی مواجه هستند. مدیران کم تجربه و بی پول نه تنها گرهی از مقوله نشر باز نکرده اند بلکه گره های کور بر مشکلات این عرصه افزوده اند. در جهت سخت افزاری نبود کاغذ و فیلم و زینک و ... عملاً صنعت نشر را با رکود مواجه کرده است و از جهت نرم افزاری شمارگان هایی که از چند صد عدد فراتر نمی رود، انگیزه تألیف را در هر صاحب اندیشه ای از بین می برد. به نظر راقم این سطور که بیش از سه دهه در عرصه های مختلف نشر دولتی و خصوصی تجربه های اندک دارم، برای رفع این معضل شخص رئیس جمهور محترم و کمیسیون فرهنگی دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به فوریت وارد عرصه شوند و تمهیدات جدی بیندیشند. از سوی دیگر رئیس و یکایک اعضاء کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در این عرصه مسئولیت جدی برعهده دارند. بودجه عرصه فرهنگ نه تنها رشد بایسته ای نداشته اند بلکه اندک اعتبارات موجود هم بنحوی مناسب توزیع نشده اند. در جلوگیری از نابودی صنعت نشر در کشورمان مجلس شورای اسلامی و کمیسیون فرهنگی آن نقشی جدی و غیرقابل اغماض دارند که باید به آن توجه نمایند. به هر روی برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران فرصتی است تا مسئولان دوباره درباره مشکلات اهل قلم و خدمتگزاران آنها به صورت جدی بیندیشند و درصدد رفع دشواری ها به صورت اصولی برآیند، در غیر اینصورت دیری نخواهد پایید که صنعت نشر از بین خواهد رفت. فراموش نکنیم که رستگاری عمومی تنها از رهگذر درست اندیشیدن حاصل می شود