روزها، ماه‌ها و سال‌های بسیاری است که به بهانه هفته کتاب برنامه‌های مختلف درسطح کشور بویژه برای پایتخت نشینان برگزار می‌شود اما دراین بین چندان التفاتی به کتاب‌هایی که درحوزه موسیقی منتشر شده وجود ندارد، گویی درانبوه این اتفاقات؛ موسیقی همچنان در پرده‌های پنهان نواخته و خوانده می‌شود. ناشران موسیقی حال و روز خوشی از اوضاع و احوال بازار موسیقی ندارند.
بی ثباتی در بازار نشر موسیقی
به‌گفته سید محمد موسوی مدیرمسئول مؤسسه فرهنگی – هنری ماهور، دیگر فرقی نمی‌کند کتابی که تولید می‌شود درحوزه موسیقی است یا سایر حوزه‌ها، به‌طورکلی تیراژ کتاب‌ها به علت گرانی کاغذ و زینک یک سوم شده است و طبیعتاً با این اوضاع فروش کمتری هم خواهیم داشت، ناشران هم که ناچارند با این وضعیت سرکنند و همچنان به کار خود ادامه بدهند.
او درمورد اینکه آیا تقاضایی هم نسبت به خرید کتاب‌های موسیقی وجود دارد، گفت: مخاطب دربخش کتاب‌های آموزشی بسیارکم است و بهتراست بگوییم کتاب‌هایی که درزمینه آموزشی تولید شده بسیار کاهش پیدا کرده است.البته قابل پیش‌بینی است، وقتی شرایط اقتصادی به این شکل است قطعاً اولین بخشی که لطمه خواهد دید و حذف می‌شود بخش فرهنگی است. کتاب‌های آموزشی و آلبوم‌های موسیقی آرام آرام از سبد فرهنگی خانوارها حذف شده‌اند و به عقیده من باید به این موضوع توجه بیشتری کنند چرا که این اتفاق ضربه شدیدی به مؤلف، ناشر و هنرمند خواهد بود.
موسوی می‌گوید: کتاب‌های مرجع تیراژی مانند کتاب‌های معمولی ندارند ومشکل این است زمانی که این کتاب‌ها به چاپ دوم می‌رسند قیمت کاغذ سه برابر شده و هیچ ثباتی وجود ندارد. اقتصاد ما به دست دولت است و بایستی دراین زمینه حمایت کنند.
مدیرمسئول ماهور فضای مجازی را هم در به وجود آمدن این مشکلات بی‌تقصیر و بی‌تأثیر نمی‌داند و دراین باره بیان کرد: این مؤسسه در بخش نشر کتاب و سی‌دی فعالیت می‌کند اما متأسفانه هیچ فروشی در بخش آلبوم وجود ندارد و با وجود این بازار راکد وقتی آلبومی منتشر می‌شود سریعاً دانلود می‌کنند و براین نظر هستند که کار فرهنگی انجام داده‌اند درحالی که سرقت هنری است. در خصوص کتاب هم به همین صورت بوده pdf کتاب‌ها را اسکن کرده و به‌صورت رایگان در فضای مجازی منتشر می‌کنند. امیدوارم یک ثبات پایدار دربازار نشر به وجود آید تا ناشران بتوانند کارکنند چرا که با وجود این شرایط ادامه روند بسیارسخت خواهد بود.
محیط ناسالم و بی‌تحرک موسیقی
استاد علیرضا مشایخی ازآهنگسازان بنام موسیقی کلاسیک است و طی سال‌ها تلاش دراین زمینه، کتاب‌هایی هم درخصوص موسیقی منتشر کرده است.کتاب «تداوم تفکر» که به نقد و تفسیر موسیقیدانان ایرانی می‌پردازد یکی از آثار اوست که در سال 88 منتشر شد.او براین نظراست که بازار نشرکتاب درحوزه موسیقی زیرصفر است و علت آن را بی‌توجهی جدی به موسیقی می‌داند.
این موسیقیدان در گفت‌و‌گو با «ایران» بیان کرد: محیطی که درآن قرار داریم و زندگی می‌کنیم فضای مناسبی برای تولیدات موسیقی نیست. البته کتاب‌هایی در این زمینه منتشر شده اما همه آنها ازمحتوای خوبی برخوردار نیستند.به گفته مشایخی هرگاه محیط موسیقی سالم و متحرک شد بازار کتاب و پژوهش هم به تبع آن سالم و متحرک خواهد بود.
عدم نظارت بر تولیدات موسیقی
استـــــــاد کامبیــــز روشـــــــــــــن‌روان از دیگرآهنگسازان بنام موسیقی است که در زمینه تولید کتاب و مقاله بسیار فعال بوده و آثار با ارزشی هم منتشرکرده است.روشن روان درگفت‌و‌گو با «ایران» تولیدات در زمینه کتاب‌های موسیقی را به چند شاخه تقسیم می‌کند و می‌گوید: یک تعداد کتاب‌هایی که درحوزه موسیقی تولید شده کاملاً پژوهشی هستند که در این زمینه کارهای خیلی خوبی هم دیده شده، بخش دیگر کتاب‌های آموزشی است که به نظر من نیاز به بررسی جدی تری دارند به این علت که در تعدادی از آنها مواردی مطرح شده است که خطاهای فاحش موسیقایی است و هیچ نظارت و کنترلی روی آن صورت نگرفته بنابراین برای هنرجویانی که آن را مطالعه کرده ومی خواهند نسبت به آن عمل کنند بد آموزی خواهد داشت. این کتاب‌ها عمدتاً برای آموزش سازهای مختلف نوشته شده که در آن مواردی از تئوری موسیقی و مبانی نظری موسیقی مطرح شده که باید بسیار دقیق به آن توجه شود و بهتراست برای بررسی کیفی آن مراکزی ایجاد شود اما با اطلاعاتی که من دارم هیچ منبع و فضایی برای آن تعریف نشده است.
مؤلف کتاب «سازشناسی و ارکستراسیون موسیقی ایرانی» دیگر تولیدات کتاب را مجموعه‌هایی عنوان می‌کند که صرفاً به موسیقی‌های روز اختصاص دارد و در این زمینه نوشته شده است که کاملاً تجاری هستند و بازار بسیار خوبی دارند اما فاقد ارزش هنری هستند چرا که نکته مفید و تازه ای درآن دیده نمی‌شود. بخش دیگر کتاب‌های بسیارمختصری هستند که به موسیقی کودک و نوجوان اختصاص دارد که عمدتاً نوعی موسیقی را مطرح می‌کنند شاید امروز خوشایند آنهایی که درگیر موسیقی جدی هستند نباشد. وقتی که کودکان را از سن بسیارکم به موسیقی روزمره و پاپ عادت بدهند باید این انتظار را داشته باشیم که در آینده انتخاب او از موسیقی چه خواهد بود. متأسفانه دراین کتاب‌ها نشانی از فرهنگ غنی موسیقی ایرانی نیست و عمدتاً شکل ملودی ها و ساختارشان موسیقی پاپ است درمجموع باید بگوییم کتاب‌هایی که در زمینه موسیقی چاپ می‌شود آنهایی که جنبه تجاری دارند موفق‌تر هستند اما آنهایی که جنبه پژوهشی دارند اقبال خوشایندی ندارند. او افزود: بازار کتاب‌های موسیقی چندان پررونق نیست و با وجود آنکه سطح مطالعه دراین زمینه پایین است قیمت کتاب‌ها بسیار بالا رفته است. در حال حاضر که متأسفانه هر کتابی را براحتی می‌توان در فضاهای مجازی از طریق اینترنت دانلود کرد و عملاً کسی به‌دنبال خرید کتاب آن هم با قیمت بالا نیست اما کتاب‌هایی که ارزش هنری دارند قطعاً مشتری خودشان را خواهند داشت.
هیچ متولی در زمینه کتاب کودک وجود ندارد
سودابه سالم یکی از نام‌های آشنا و موفق موسیقی کودک است، او می‌گوید: اطلاعات چندانی از کتاب‌های موجود در بازارموسیقی ندارم اما برآیند من ازآنچه تا به امروز دیده و خوانده‌ام این است کتاب‌هایی که درزمینه موسیقی بویژه موسیقی کودک منتشر شده است چندان آثار شاخصی نیستند چرا که به علت سرمایه‌گذاری اندک کارشناسی چندانی هم صورت نمی‌گیرد و بیشتر تجربه‌های کوتاه مدت دست اندرکاران و کسانی است که دستی در آموزش موسیقی دارند. این درحالی است کسانی که در بخش کتاب آموزشی فعالیت می‌کنند و می‌نویسند باید تخصص و تجربه بسیاری دراین زمینه داشته باشند و کمیت آن را دلیل بر پایین بودن سطح کیفی آن ندانند.
به‌گفته سالم کتاب‌هایی که تا به امروز دراین زمینه منتشر کرده با سرمایه شخصی خودش بوده که هزینه بالایی را هم داشته است. اومی گوید: هیچ متولی درزمینه کتاب کودک وجود ندارد تنها کانون پرورش فکری کودکان است که در این زمنیه چندان فعالیت نمی‌کند و انتشارات دیگرهم چندان تمایلی به فعالیت در این زمینه ندارند.این مدرس براین نظر است که کتاب‌های آموزشی موسیقی کودکان باید در مدارس هم تدریس شود اما گویا ازنگاه مسئولان آموزش و پرورش پرداختن به این موضوع پسندیده و مفید نیست.شاید به این علت که هنوز فتوای درستی در مورد موسیقی صادر نشده است.با وجود این نه کارشناسی درستی انجام می‌گیرد و نه فضایی به آن اختصاص می‌دهند.او گفت:بهتراست شورایی در خصوص آموزش کودک راه‌اندازی شود که درآن آموزش موسیقی کودک به‌صورت تخصصی تدریس شود البته کسانی که علم آموزش به کودکان را داشته باشند.
تکلیف موسیقی هنوز هم روشن نیست
مهدی امین فروغی از پژوهشگران موسیقی مذهبی است و تألیفات بسیاری درزمینه موسیقی آیینی و مذهبی داشته است. او در گفت‌و‌گو با«ایران» بیان کرد: درحوزه کتاب‌های موسیقی چند نکته وجود دارد، نکته نخست اینکه مانند بازارعمومی نشرطبیعتاً این بازارهم دچار رکود شده و قیمت بالای کتاب و در مقابل تیراژ پایین گریبانگیر کتاب‌های موسیقایی هم بوده است.
او افزود: توجه پژوهشگران به عرصه‌هایی جلب شده که تاکنون آثاری درآن حوزه‌ها نبوده یا کم بوده است مثلاً درحوزه موسیقی‌های مذهبی یا مذهبی نواحی یا از این دست پژوهش‌ها با توجه به فضاهای گسترده مجازی طبیعتاً آفتی که گریبانگیر سایر حوزه‌های مکتوب است در این حوزه هم دیده می‌شود. بدین معنا که مخاطبان پیوسته ترجیح می‌دهند با مراجعه به فضاهای مجازی کسب اطلاعات کنند و اصولاً باز کردن کتاب و ورق زدن یک قدری رو به افول رفته است. دیگر ناشران تخصصی فعالیت نمی‌کنند و پژوهشگران دل‌خوشی از پژوهش ندارند و با مشکلات فراوانی رو به‌رو هستند. این در حالی است که مردم تشنه آموختن هستند اما موانعی بر سر کار وجود دارد و آن اوضاع عمومی کشور است و پیوسته دلمشغولی‌های گذران زندگی باعث شده مطالعه و پرداختن به امور هنری کمتر شود و حوزه موسیقی مانند سایرحوزه‌های فرهنگی و شاید بیشتر دچار ناکامی‌هایی هستند. در کنار تمامی این مسائل هنوز هم تکلیف موسیقی در کشور ما روشن نیست و پس از سال‌ها نتوانستیم موضوع به این مهمی را به ساده‌ترین شکل حل کنیم. امیدواریم نسیم فرح‌بخشی بوزد و حال این حوزه رو به بهبودی برود.